Wydatki na wynagrodzenia są elementem obligatoryjnym każdego przedsiębiorstwa, w tym także administracji publicznej i działającej w jej ramach administracji samorządowej. Płace stanowią istotny koszt działalności jednostek samorządu terytorialnego. Z uwagi na powszechność występowania wydatków na wynagrodzenia i znaczące obciążenie nimi budżetów jednostek samorządu terytorialnego ważne jest prawidłowe ich ustalanie, a niestety nie zawsze ma to miejsce. Na etapie ustalania i wypłacania wynagrodzeń pracownikom samorządowym bardzo często pojawiają się nieprawidłowości.
Przyczyną powszechności występowania nieprawidłowości w obszarze wynagrodzeń pracowników samorządowych jest m.in. zróżnicowanie zasad ustalania wynagrodzeń w zależności od formy zatrudnienia. Zatrudniani w jednostkach samorządu terytorialnego pracownicy posiadają status pracownika samorządowego na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych – dalej u.p.s. – bądź też ich stosunek pracy regulowany jest przepisami ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela – dalej KN – w przypadku nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnianych w publicznych przedszkolach, szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego (por. art. 1 ust. 1 pkt 1 KN, do dnia 31 grudnia 2011 r.).
Różna jest też forma zatrudnienia pracowników samorządowych w zależności od funkcji, którą piastują: na podstawie wyboru lub powołania lub umowy o pracę (zgodnie z dyspozycją art. 4 ust. 1 u.p.s.).
Pracownicy samorządowi zatrudnieni na podstawie wyboru
Na podstawie wyboru zgodnie z dyspozycją art. 4 ust. 1 pkt 1 u.p.s. zatrudniani są:
– w urzędzie marszałkowskim: marszałek województwa, wicemarszałek oraz pozostali członkowie zarządu województwa – jeżeli statut województwa tak stanowi,
– w starostwie powiatowym: starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu – jeżeli statut powiatu tak stanowi,
– w urzędzie gminy wójt (burmistrz, prezydent miasta),
– w związkach jednostek samorządu terytorialnego: przewodniczący zarządu związku i pozostali członkowie zarządu – jeżeli statut związku tak stanowi,
– w urzędzie m.st. Warszawy: burmistrz dzielnicy m.st. Warszawy, zastępca burmistrza dzielnicy m.st. Warszawy i pozostali członkowie zarządu dzielnicy m.st. Warszawy.
Wynagrodzenie wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa ustala odpowiednio rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa w drodze uchwały (por. art. 8 ust. 2, art. 9 ust. 2, art. 10 ust. 2 u.p.s.). Zdarzały się przypadki, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pomimo wygaśnięcia mandatu poprzedniego wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty powiatu, marszałka województwa i powstania nowego stosunku pracy z kolejną osobą zatrudnioną na podstawie wyboru, nie podejmował stosownej uchwały ustalającej wysokość wynagrodzenia. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że wskazana wyżej uchwała wymagana jest także w przypadku, gdy na stanowisko z wyboru wybierana jest ta sama osoba, która poprzednio piastowała to stanowisko. Wynika to z konstrukcji instytucji wyboru określonej w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy – dalej k.p. Zgodnie z dyspozycją art. 73 k.p. nawiązanie stosunku pracy na podstawie wyboru następuje, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika. Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu. Zatem z mocy prawa następuje zakończenie stosunku pracy wójta (burmistrza, prezydenta), starosty powiatu, marszałka województwa poprzedniej kadencji i wygasają także warunki tego stosunku, w tym m.in. wynagrodzenie. Z uwagi na powyższe organ stanowiący winien podjąć nową uchwałę określającą wynagrodzenie osoby zatrudnionej na podstawie wyboru w nowej kadencji. A nie zawsze to miało miejsce – zdarzają się przypadki wypłacenia osobom zatrudnionym w jednostkach samorządu terytorialnego na podstawie wyboru wynagrodzenia na podstawie uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, której byt prawny ustał z chwilą wygaśnięcia stosunku pracy.
Kolejna nieprawidłowość związana z zatrudnieniem pracowników samorządowych na podstawie wyboru dotyczy naruszenia kompetencji do wykonywania czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do burmistrza. Zgodnie z dyspozycją art. 8 ust. 2, art. 9 ust. 2, art. 10 ust. 2 u.p.s. czynności z zakresu prawa pracy wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty powiatu i marszałka województwa związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy wykonuje przewodniczący rady gminy, powiatu, województwa. Spotkać się jednak można z przypadkami, że warunki zatrudnienia ustalone zostały przez osobę nieuprawnioną, tj. sekretarza czy też zastępców wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty powiatu, marszałka województwa.
Najczęstsze błędy przy ustalaniu wynagrodzenia pracowników samorządowych
Z uwagi na powszechność występowania wydatków na wynagrodzenia i kwotowo znaczące obciążenie nimi budżetów samorządowych ważne jest prawidłowe ich ustalanie. Urszula Wycisk omawia najczęściej występujące nieprawidłowości na etapie ustalania i wypłaty wynagrodzeń pracownikom samorządowym.
