Nabory na wyższe stanowiska w urzędach powinny być ogłaszane, a na niższe – pozbawione kryteriów uznaniowych. Tymczasem niepublikowanie informacji o naborach ogranicza prawo obywateli do dostępu do służby publicznej.
Kandydaci na dyrektorów są poszukiwani w ramach „sieci kontaktów” i typowani przez członków kierownictwa poszczególnych ministerstw. Praktyką jest, że ministrowie wskazują kandydatów do objęcia stanowiska kierowniczego w departamentach merytorycznych, a dyrektorzy generalni decydują o obsadzie wyższych stanowisk w komórkach obsługowych. Takie wnioski płyną z badania „Skąd się biorą dyrektorzy w służbie cywilnej”, które przeprowadziło Stowarzyszenie Absolwentów Krajowej Szkoły Administracji Publicznej.
Nabory to fikcja
Ustawa o służbie cywilnej nie przewiduje obowiązku ogłaszania naborów na wyższe stanowiska w służbie cywilnej, ani obowiązku poszukiwania kandydatów zainteresowanych ich objęciem.
Dr hab. Stefan Płażek, adwokat, adiunkt na Uniwersytecie Jagiellońskim wyjaśnia, że w pierwszej wersji ustawy o służbie cywilnej był formalnie obowiązek naborów na wyższe stanowiska w tej służbie, ale była to fikcja, bo przepisy zawierały dużo klauzul uznaniowych. Zlikwidowano go w 2015 roku i uznano, że powołania czy mianowania swobodno-uznaniowe będą lepsze. Zdaniem eksperta obie formy są złe.
Sprawdź w LEX: Kto jest administratorem danych osobowych pracownika w służbie cywilnej: dyrektor generalny czy organ administracji? >
- Jedna i druga umożliwia to samo mianowanie bezweryfikacyjne w oparciu o kryteria nieczyniące zadość zasadzie, że praca w służbie publicznej powinna być w sposób równy dostępna dla każdego – mówi. W efekcie wybór osób na wyższe stanowiska odbywa się „po linii politycznej” i spośród znajomych, bez względu na wyniki i merytoryczne osiągnięcia innych potencjalnych kandydatów.
Powinny być jawne nabory
Uzdrowieniem sytuacji byłoby wprowadzenie jawnych naborów i jawnych konkursów z zachowaniem zasad uczciwych gwarancji sądowych.
Zobacz procedurę w LEX: Nabór do korpusu służby cywilnej >
Jerzy Siekiera, prezes Stowarzyszenia Absolwentów Krajowej Szkoły Administracji Publicznej mówi, że dominujący wpływ na politykę kadrową urzędu posiada polityczne kierownictwo ministerstwa. - Uważamy, że nabory na wyższe stanowiska służby cywilnej powinny być ogłaszane w Serwisie Służby Cywilnej oraz na stronie internetowej urzędu. Należy zapewnić Polakom równe szanse ubiegania się o pracę na dyrektorskich stanowiskach w administracji rządowej. Podstawowym warunkiem realizacji tego prawa jest dostęp do informacji o wolnych stanowiskach - podkreśla.
Czytaj też: Zwolnienia w administracji zaczną się od redukcji wakatów
Wyłączenie spod kontroli sądowej i społecznej
Procedura naboru jest obecnie wyłączona z weryfikacji sądowej i społecznej, co jest niezgodne z zasadami demokratycznego państwa.
Dr hab. Stefan Płażek zwraca uwagę, że obecne nabory na inne stanowiska w administracji również można ocenić jako fasadowe, bo w ustawie o służbie cywilnej kryteria nie są zdefiniowane, więc dobiera się je „pod kandydata”, a po drugie brak jest weryfikacji sądowej.
Czytaj w LEX: Standardy zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej >
- Są wyroki, z których wynika, że sądy przyjmują na zasadach ogólnych skargi osób, które zostały odrzucone w procedurze naboru, i mimo że ustawa milczy, pozwy się toczą i nawet bywają wygrywane, operują te pozwy Konstytucją, art. 77 ust. 2, zgodnie z którym każdy ma prawo do ochrony sądowej swoich praw – podkreśla. Jak dodaje, intencją ustawodawcy było pozbawienie drogi sądowej i sprawienie, żeby nabory były całkowicie uznaniowe, co oburza, bo pozbawia obywateli prawa do piastowania stanowisk w administracji publicznej.
Czytaj w LEX: Uelastycznianie czasu pracy w służbie cywilnej >
Jak ogłaszają nabór na kierowników resorty?
Stowarzyszenie Absolwentów KSAP opracowało raport pt. „Skąd się biorą dyrektorzy w służbie cywilnej”. Z otrzymanych odpowiedzi wynika, że Kancelaria Prezesa Rady Ministrów i pozostałe ministerstwa nie publikują ogłoszeń o naborze na wyższe stanowiska służby cywilnej. W udzielonych odpowiedziach podkreślano, że ustawa o służbie cywilnej nie nakłada prawnego obowiązku publicznego ogłaszania takich naborów.
- Rezygnując z otwartych naborów, instytucje administracji rządowej zawężają krąg kandydatów i ograniczają sobie możliwość dokonania najlepszego wyboru w oparciu o merytoryczne kryteria. Niepublikowanie informacji o naborach ogranicza też prawo obywateli do dostępu do służby publicznej - mówi Jerzy Siekiera.
Sprawdź w LEX: Co powinien zrobić dyrektor generalny, jeśli zachodzi w urzędzie podległość służbowa między małżonkami? >
Jedynie Ministerstwo Cyfryzacji czasami upublicznia informacje o wolnych stanowiskach kierowniczych w Internecie. Jak odpowiedziało, publikuje informacje o wolnych stanowiskach na swojej stronie internetowej oraz w mediach społecznościowych, ale nie prowadzi rejestru ogłoszeń.
Czytaj w LEX: Systemy czasu pracy w służbie cywilnej >
Uznaniowość i brak standardów
Odpowiedzi resortów wskazują, że panuje duża uznaniowość i brak stosowania ustandaryzowanych praktyk w zakresie pozyskiwania informacji o osobach zainteresowanych objęciem wyższego stanowiska służby cywilnej i posiadających niezbędne kwalifikacje.
Dla przykładu Ministerstwo Edukacji Narodowej pozyskuje takie dane w ramach wymiany informacji wewnętrznych, współpracy międzyresortowej i z innymi instytucjami oraz jednostkami podległymi, a także z ofert przekazanych bezpośrednio przez kandydatów.
Ministerstwo Infrastruktury odpowiedziało, że nie posiada sformalizowanych zasad pozyskiwania takich informacji, a w Ministerstwie Rozwoju większość wyższych stanowisk obsadzana jest w drodze awansu wewnętrznego, podobnie jak m.in. w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz w Ministerstwie Klimatu.
W większości wyższe stanowiska w Ministerstwie Sprawiedliwości obsadzone są przez dyrektorów zajmujących te stanowiska przed 1 stycznia 2016 r. lub powołanych na takie stanowisko w trybie awansu wewnętrznego lub powołanie na stanowisko osób przeniesionych w ramach służby cywilnej.
Sprawdź w LEX: Jaki tryb rozwiązania stosunku pracy zastosować wobec pracownika służby cywilnej, który naruszył podstawowe obowiązki pracownicze? >
Ministerstwo Gospodarki Morskiej podkreśla, że informacje na temat potencjalnych kandydatów zainteresowanych objęciem wyższego stanowiska w służbie cywilnej pozyskiwane są przez dyrektora generalnego m.in. z bazy ofert pracowniczych, serwisów zrzeszających pracowników, forów branżowych, mediów społecznościowych, rekrutacji wewnętrznej. Są to informacje pozyskiwane zarówno na rynku pracy administracji publicznej, jak i na rynku prywatnym.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
