Tylko w pierwszej połowie 2022 r. powstało 955 nowych aktów prawnych, wiele dotyczących wprost lub pośrednio jednostek samorządu terytorialnego. Ponad połowa samorządowców uważa, że tempo wprowadzania zmian w prawie jest szybkie lub bardzo szybkie, a 20 proc., że wolne. Pełna zgoda dotyczy tego, że jakość legislacji nie jest zadowalająca.

Z jednej strony samorządowcy wskazują, że jest „zbyt dużo chaotycznych zmian”, „byle jakiego prawa” „wprowadzanego szybko i bez koniecznych konsultacji”, skutkującymi „kolejnymi poprawkami do poprawek”. Z drugiej - podnoszą, że na niektóre zmiany przepisów „czeka się kilka lat, nawet jak jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego”, a „tempo wprowadzania zmian, w stosunku do potrzeb i możliwości, jest zbyt wolne”.

Sprawdź w LEX: LEX Administracja i LEX Urząd - szkolenie dla pracowników JST z funkcjonalności i nowych zasobów serwisu >>>

 

 

Jak kryzysy wpływają na funkcjonowanie JST

Takie wypowiedzi i opinie formułowali samorządowcy uczestniczący w pierwszej edycji badania „LEXOMETR prawno-samorządowy 2022. Jednostki samorządu terytorialnego w dobie kryzysów”.

- Celem badania była przede wszystkim ocena kondycji JST w dobie kryzysów wywołanych zjawiskami i wydarzeniami, nieznanymi i niebędącymi wcześniej udziałem młodych pokoleń – pandemią COVID i wojną w Ukrainie. Pytaliśmy również o kwestie, które określają status samorządów i możliwość realizacji zadań bieżących i rozwojowych: prawo, finanse, zarządzanie i technologie – mówi Elżbieta Piotrowska-Albin, dyrektor Działu Badań i Analiz Wolters Kluwer Polska, inicjatorka LEXOMETRU poświęconego problemom samorządów. 

W badaniach wzięli udział przedstawiciele wszystkich rodzajów JST – najwięcej z urzędów gmin (35 proc) i miejskich (25 proc. ), starostw (17 proc.), urzędów miasta i gminy (14 proc.), urzędów miejskich na prawach powiatu (7 proc.), urzędów marszałkowskich (1 proc.) o różnej wielkości. Większość ankietowanych stanowiły osoby na stanowiskach kierowniczych.

Sprawdź w LEX: Zarządzanie kryzysowe jako element kontroli zarządczej >>>

Czytaj w LEX: Beneficjenci i kierunki dotacji z samorządowych budżetów >>>

Przeczytaj także: Polski Ład cały czas największą bolączką księgowych >

Zmiany niedopracowane i nie skonsultowane z samorządowcami

Aż 77 procent ankietowanych jest zdania, że zmiany dotyczące samorządów są niedopracowane, a ponad połowa wytknęła, że nie są konsultowane z samorządowcami. Takie złe prawo ma wpływ na pracę urzędów, obarczone jest ryzykiem błędów, które mogą dotknąć mieszkańców. W badaniu ankietowani wskazywali konkretne regulacje, które rodziły największe trudności (choćby ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy, czy przepisy covidowe) oraz obszary działalności urzędu, w których najtrudniej wdrożyć zmiany prawne.

- Wyniki badań nie są dla mnie dużym zaskoczeniem. Mając świadomość, że część odpowiedzi jest nacechowana politycznie, głosy samorządowców jednoznacznie wskazują, że mamy problem z tworzeniem prawa, które ma wpływ na funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego. Pewnym pocieszeniem jest niewątpliwie brak problemu z  dotarciem do nowych przepisów, na co wpływ niewątpliwie ma nie tylko elektronizacja tej sfery działalności państwa (elektroniczne dzienniki urzędowe, w tym Dziennik Ustaw), ale również korzystanie w urzędach z systemów informacji prawnej  - komentuje badania Mateusz Karciarz z Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu.

Czytaj w LEX: Jakość planowania budżetu w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce >>>

Czytaj w LEX: Prewspółczynnik w samorządach - zasady określania prewspółczynnika na przykładach >>>

 

Finanse to teraz największy problem

Elżbieta Piotrowska-Albin podkreśla, że to, co spędza sen z oczu samorządowcom, to niepokój o finanse.

- Przypomnę tylko, że badanie realizowane było w czerwcu i lipcu, kiedy samorządy jeszcze nie otrzymywały ofert podwyżek cen prądu - często kilkukrotnie większych, niż rok wcześniej. Jednakże, już wtedy 70 proc. z nich, jako najpoważniejsze wyzwanie na najbliższe lata, widziało kwestię finansowania zadań bieżących i rozwojowych – mówi dyrektor Działu Badań i Analiz Wolters Kluwer Polska.

Prawie 50 proc. samorządowców negatywnie ocenia wpływ zmian prawnych na finansowanie JST w długofalowej perspektywie, na co składa się m.in. spadek przychodów z PIT i CIT, chaos prawny, nieprzewidywalność działań państwa, galopująca inflacja oraz centralizacja i omnipotencja władzy centralnej.

Czytaj w LEX: Samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego. Polska na tle wybranych krajów Unii Europejskiej >>>

Czytaj w LEX: Czy indywidualny współczynnik zadłużenia jest wyrazem sytuacji finansowej samorządów - analiza na przykładzie woj. małopolskiego >>>

Zaledwie 10 proc. samorządowców uważa, że obecne prawo pozytywnie wpłynie na budżet JST. To niedostateczne finansowanie JST stawia przed samorządowcami liczne wyzwania zarówno w perspektywie krótko- jak i długoterminowej. Wśród głosów padały i takie, że wyzwaniem na najbliższe 5 lat będzie „przetrwanie”.

Przed samorządami duże wyzwania

Autorzy badania zdiagnozowali też główne problemy w zarządzaniu urzędem - m.in. system zgłaszania nieprawidłowości, wdrożenie kontroli zarządczej, zarządzania ryzykiem czy procedury działania w sytuacjach kryzysowych. Pytano też o ocenę współpracy administracji rządowej w przypadku sytuacji kryzysowych. Raport porusza też kwestię cyfryzacji i cyberbezpieczeństwa. Pozytywnym sygnałem jest, że już 95 proc. jednostek samorządu terytorialnego umożliwia mieszkańcom załatwianie spraw urzędowych przez internet. Dalsza informatyzacja i cyfryzacja są jednym z wyzwań.

Czytaj w LEX: Efektywna samoocena w kontroli zarządczej >>>

Sprawdź w LEX: Zadania samorządów z zakresu nakładania obowiązku świadczeń na rzecz obrony >>>

Sprawdź w LEX: Obowiązki jednostek samorządu terytorialnego w Krajowym Systemie Cyberbezpieczeństwa >>>

- Wyniki badania LEXOMETR Prawno-Samorządowy potwierdzają podnoszony od początku pandemii COVID-19 problem niewystarczającej koordynacji w zakresie tworzonych zmian prawnych oraz działań administracji publicznej szczebla centralnego z jednostkami samorządu terytorialnego. Potwierdzają również fakt, iż obecnie niestabilna sytuacja wywołana ostatnimi kryzysami – w połączeniu z działaniami związanymi z systemem finansowym – wpływa także negatywnie na stan środków finansowych jednostek samorządu terytorialnego – komentuje Sylwester Szczepaniak, Koordynator ds. społeczeństwa informacyjnego i smart city Unii Metropolii Polskich.

Zachęcamy do zapoznania się z pełną wersją raportu: LEXOMETR prawno-samorządowy 2022. Jednostki samorządu terytorialnego w dobie kryzysów”.