Projekt nowelizacji zakłada doprecyzowanie warunku, jaki musi spełniać kandydat na ławnika. Do dotychczasowego warunku zamieszkiwania lub zatrudnienia w miejscu kandydowania co najmniej od roku dodano możliwość kandydowania w przypadku prowadzenia w miejscu kandydowania działalności gospodarczej.

Kolejna zmiana wprowadza nakaz adresowany do radnych gminy, by spośród ławników znajdujących się na liście wybranych ławników wskazali ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy wykazujących się szczególną znajomością spraw pracowniczych. W dotychczasowym stanie prawnym nie było przepisu tej treści. Wynikało to z enumeratywnego wyliczenia podmiotów, którym przysługiwało prawo zgłoszenia kandydatów na ławników do sądów pracy.

W projekcie zrezygnowano z dotychczasowego podkreślenia uprawnienia zgłaszania kandydatów przez organizacje związkowe i organizacje pracodawców. Przyjęto natomiast ogólną formułę, zgodnie z którą uprawnienie określone w art. 162 u.s.p. przysługuje obok prezesów sądów i obywateli, również stowarzyszeniom i innym organizacjom społecznym i zawodowym, zarejestrowanym na podstawie przepisów prawa. Utrzymano przy tym dotychczasowe zastrzeżenie, iż podmiotami tymi nie mogą być partie polityczne.

Projektodawca ustawy chce również podniesienia liczby obywateli, uprawnionych do zgłoszenia kandydata do pięćdziesięciu zgłaszających. Zwiększenie liczby obywateli, mogących zgłaszać kandydata na ławnika ma na celu podniesienie rangi ławnika sądu powszechnego i zwiększenie reprezentatywności sprawowania tej funkcji.

Proponowane zmiany ponadto precyzują wymogi formalne dotyczące dokumentów załączanych do zgłoszenia kandydata na ławnika, w tym w szczególności dotyczące daty wystawienia informacji z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącej osoby kandydata, podmiotu uprawnionego do wystawienia zaświadczenia lekarskiego i daty jego wydania oraz zakresu oświadczeń składanych przez kandydata.

Doprecyzowano wymóg obligujący kandydata na ławnika do złożenia oświadczenia, że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe, co wypełni dotychczasową lukę w tym zakresie. W związku z przedstawionymi uwagami prezesów sądów dodano warunek złożenia przez kandydata oświadczenia, że nie jest lub nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także że władza rodzicielska nie została mu ograniczona ani zawieszona.

Proponuje się przywrócenie obowiązku sprawdzania kandydatów na ławników przez Policję. Jest to konieczne i uzasadnione w szczególności przepisami art. 4 § 2 i art. 58 u.s.p., przewidującymi równe prawa ławników i sędziów zawodowych przy rozstrzyganiu spraw oraz orzekanie przez osoby o zweryfikowanej nienagannej postawie etycznej. Ławnik w wymiarze sprawiedliwości pełni funkcję tożsamą z pełnioną przez sędziego zawodowego, stąd zasadne jest zapewnienie, iż na podstawie uzyskanych od organów Policji informacji o kandydatach zostaną wybrane ławnikami osoby o niewątpliwie nieskazitelnym charakterze. Zakres informacji uzyskiwanych przez Policję o kandydacie dotyczyłby bowiem danych o zachowaniach świadczących o naruszaniu przez kandydata porządku prawnego, kontaktach ze środowiskami przestępczymi lub grupami środowiskowymi patologii społecznej i o charakterze tych kontaktów, okolicznościach wskazujących na uzależnienie od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, jak również obejmować może inne spostrzeżenia, mogące mieć istotne znaczenie dla oceny charakteru kandydata na ławnika.

Projektowane zmiany dotyczą również kwestii związanych z odwołaniem ławnika w przypadku, gdy nie wykonuje obowiązków, zachowuje się w sposób godzący w powagę sądu lub gdy jest niezdolny do wykonywania obowiązków. Projekt - w intencji jego twórców - tworzy gwarancję obiektywnej oceny zaistniałej sytuacji wymagającej odsunięcia ławnika od prowadzenia sprawy. Ponadto zapewni ławnikowi warunki do przedstawienia własnego stanowiska, jak również daje możliwość zasięgnięcia opinii w tej sprawie kolegium sądu i rady ławniczej. Zmiana ta wprowadza do ustawy zasadę znaną już w prawie rzymskim audiatur et altera pars czyli „wysłuchaj także drugiej strony”.

Zakłada się, że projektowane zmiany będą miały faktyczne zastosowanie podczas kolejnych wyborów ławników sądów, tj. w roku 2011, z wyjątkiem tych sytuacji, kiedy zaistnieje konieczność przeprowadzenia wyborów uzupełniających.

Na podstawie: www.premier.gov.pl, stan z dnia 12 stycznia 2011 r., www.ms.gov.pl, stan z dnia 12 stycznia 2011 r.

Podyskutuj o tym temacie na FORUM

Pisaliśmy o tym również:
Wybory ławników 2011: ocena zgłoszeń kandydatów na ławników - wzory dokumentów
Prezydent podpisał zmianę przepisów o ławnikach sądowych
Co samorządy gminne o wyborach ławników wiedzieć powinny - nowe zasady wyboru ławników
Co z wyborem ławników?
Wybory ławników pod presją czasu
Radni samorządowi nie zostaną ławnikami