Powodowie byli współwłaścicielami nieruchomości, nad którą przebiegała nadpowietrzna linia energetyczna, należąca do pozwanego. Pozwany nabył służebność przesyłu w drodze zasiedzenia. Z czasem nieruchomość powodów została przekształcona na budowlaną. Współwłaściciele wystąpili do sądu o zmianę treści służebności. Żądali, by w miejsce prawa do utrzymywania linii napowietrznej sąd ustanowił prawo do posadowienia przewodów podziemnej linii energetycznej o takiej samej mocy przebiegających wzdłuż granicy nieruchomości. Sąd I instancji ustalił, że przebudowa linii elektrycznej jest dopuszczalna i nie zwiększy kosztów przesyłu energii. Uwzględnił żądanie współwłaścicieli i przyznał pozwanemu wynagrodzenie, w wysokości przez nich zaproponowanej.
W apelacji od tego wyroku pozwany zarzucił naruszenie art. 291 k.c. Naruszenia tego upatrywał w błędnym przyjęciu, że istniała w tym wypadku ważna potrzeba gospodarcza uzasadniająca zmianę oraz w ustalaniu rażąco niskiego wynagrodzenie za jej dokonanie. Sąd II instancji powziął w związku z tą sprawą wątpliwość, czy wynagrodzenie za modyfikację służebności przesyłu może obejmować również koszty jej przeprowadzenia. SN odpowiedział na to pytanie twierdząco. Sędziowie uznali, że kosztami zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności co do zasady powinien być obciążony właściciel nieruchomości, przez którą kabel przebiega. Tylko on bowiem może wystąpić z żądaniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności. On też odnosi korzyści ze zmiany. Wynagrodzenie dla właściciela uprawnionego z tytułu służebności jest więc kompensatą za uszczerbek spowodowany zmianą treści lub sposobu wykonywania służebności. Zasada ta nie może być jednak stosowana automatycznie i nie może prowadzić do uzyskania przez właściciela nieruchomości władnącej bezpodstawnych korzyści kosztem właściciela nieruchomości obciążonej. Jeżeli więc zmiana sposobu wykonywania służebności powoduje zastąpienie starych i zużytych urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności urządzeniami nowymi i nowoczesnymi, to koszty zmiany, które poniósł właściciel nieruchomości obciążonej, należałoby przy ustalaniu wynagrodzenia pomniejszyć o korzyści właściciela nieruchomości władnącej wynikające z odnowienia urządzeń. Aby było to możliwe, musi istnieć tzw. ważna potrzeba gospodarcza, a właściciel nieruchomości obciążonej służebnością zażąda dokonania zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności gruntowej (art. 291 k.c.). Jeśli służebność została ustanowiona w drodze umowy, aby zmiana była możliwa, ta ważna potrzeba gospodarcza musiała powstać już po ustanowieniu służebności. Jeśli natomiast służebność powstała w wyniku orzeczenia sądu, np. o zasiedzeniu jej przez sąsiada, wówczas taka zmiana jest możliwa, jeśli jej konieczność powstała jeszcze przed upływem terminu zasiedzenia.
Przydatne materiały:
Uchwała SN z 2 czerwca 2010 r., sygn. akt III CZP 36/10