Dnia 6 listopada 2008 r. została uchwalona ustawa o konsultantach w ochronie zdrowia (dalej: ustawa o konsultantach, Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 419, ze zm.), która weszła w życie w dniu 5 czerwca 2009 r. Jednocześnie w mocy utrzymano, do czasu wydania przepisów wykonawczych na podstawie art. 16 ust. 2 ustawy o konsultantach, postanowienia rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 października 2002 r. w sprawie konsultantów krajowych i wojewódzkich (Dz. U. Nr 188, poz. 1582 ze zm.), nie dłużej jednak niż do dnia 1 stycznia 2011 r.
W myśl ustawy powołuje się konsultantów krajowych, wojewódzkich oraz konsultantów wojskowej służby zdrowia (art. 2 ustawy o konsultantach). Dopuszczono także powoływanie konsultanta krajowego w dziedzinie lub dziedzinach medycyny związanych z realizacją zadań z zakresu obronności kraju w czasie wojny i pokoju (art. 5 ustawy o konsultantach).
Konsultanta wojewódzkiego w ochronie zdrowia może powołać wojewoda, działając w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, spośród kandydatów – specjalistów w dziedzinie medycyny, farmacji oraz w innych dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia – przedstawianych ministrowi przez wojewodę albo właściwych wojewodów w porozumieniu z konsultantem krajowym i po zasięgnięciu opinii właściwych samorządów zawodów medycznych.
Do powołania konsultanta wojewódzkiego bez dochowania wymogu porozumienia i zasięgnięcia opinii dochodzi w sytuacji śmierci konsultanta oraz odwołania konsultanta w następstwie nierealizowania powierzonych mu zadań i uprawnień lub zaistnienia okoliczności uniemożliwiających ich dalsze wykonywanie. Konsultant powołany w tym trybie pełni swoją funkcję do dnia powołania konsultanta na zasadach ogólnych, nie dłużej niż 6 miesięcy.
Funkcję konsultanta wojewódzkiego w danej dziedzinie można pełnić w więcej niż w jednym województwie. Niedopuszczalne jest jednak połączenie funkcji konsultanta krajowego z funkcją konsultanta wojewódzkiego oraz konsultanta wojskowej służby zdrowia.
Organ, który powołał konsultanta, może odwołać go przed upływem 5-letniej kadencji, jeśli zaistnieje jedna z enumeratywnie wymienionych w art. 7 ust. 2 ustawy o konsultantach okoliczności: 1) złożenie rezygnacji przez konsultanta, 2) nierealizowanie, w ocenie organu powołującego, powierzonych zadań i uprawnień lub zaistnienie okoliczności uniemożliwiających ich dalsze wykonywanie, 3) wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia o odwołanie, 4) skazanie konsultanta prawomocnym wyrokiem sądu na karę ograniczenia albo pozbawienia wolności albo zawieszenie prawa wykonywania zawodu.
Konsultant wojewódzki wykonuje przypisane mu ustawą zadania na obszarze województwa. Jeżeli pełni funkcję w więcej niż jednym województwie, zadania wykonuje na obszarze właściwych województw.
Katalog przykładowy zadań konsultanta wojewódzkiego został zawarty w art. 10 ust. 1 i 3 ustawy o konsultantach. Należy podkreślić, iż zadania konsultanta wojewódzkiego w części są tożsame z zadaniami konsultanta krajowego, a zasadnicza różnica sprowadza się do terytorialnego zakresu działania (art. 10 ust. 1 ustawy o konsultantach). Między innymi konsultanci wojewódzcy zajmują się kontrolą dostępności świadczeń zdrowotnych, kontrolą podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie realizacji kształcenia i doskonalenia zawodowego osób wykonujących zawody medyczne lub inne zawody mające zastosowanie w ochronie zdrowia, a także kontrolą wyposażenia podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych w aparaturę i sprzęt medyczny, aparaturę analityczną oraz aparaturę do przygotowywania i badania produktów leczniczych i kontrolą ich efektywnego wykorzystania w realizacji zadań dydaktycznych. Jednym z istotnych zadań jest sporządzanie opinii na temat stosowanego postępowania diagnostycznego, leczniczego i pielęgnacyjnego w zakresie jego zgodności z aktualnym stanem wiedzy, z uwzględnieniem dostępności metod i środków. Do konsultanta wojewódzkiego należy również wnioskowanie do właściwych samorządów zawodowych o przeprowadzenie kontroli jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych przez osoby wykonujące dany zawód medyczny oraz wydawanie, na wniosek wojewody, opinii o spełnieniu przez zakład opieki zdrowotnej warunków do udzielania świadczeń zdrowotnych w danej dziedzinie medycyny. Konsultant wojewódzki jest także obowiązany przygotować, w terminie określonym przez konsultanta krajowego, opinię dotyczącą oceny zasobów kadrowych oraz potrzeb kadrowych w dziedzinie medycyny, farmacji oraz w innych dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia reprezentowanej przez właściwego konsultanta. Prócz tego na konsultancie wojewódzkim ciąży obowiązek udzielania konsultantowi krajowemu informacji i opinii niezbędnych do realizacji jego zadań. Ponadto konsultant wojewódzki składa właściwemu wojewodzie oraz właściwemu konsultantowi krajowemu roczny raport dokumentujący wykonywanie zadań w zakresie obejmującym reprezentowaną przez konsultanta dziedzinę medycyny, farmacji lub inną dziedzinę mającą zastosowanie w ochronie zdrowia w terminie do dnia 15 lutego za rok poprzedni.
Działalność konsultanta wojewódzkiego jest finansowana ze środków będących w dyspozycji właściwego wojewody, a w przypadku gdy jedna osoba pełni funkcję konsultanta na terenie kilku województw, działalność konsultanta jest finansowana ze środków, którymi dysponują właściwi wojewodowie. Do wojewody, w zakresie jego właściwości, należy również zawieranie corocznej umowy cywilnoprawnej, na dany rok, o realizację zdań określonych w ustawie, ustalając w niej m.in. wysokość wynagrodzenia, termin i sposób jego wypłaty oraz obowiązek sporządzenia sprawozdania. Należy podkreślić, iż wysokość wynagrodzenia może być zróżnicowana pomiędzy konsultantami, w tym także ze względu na poszczególne specjalności.