Po wejściu Polski do Unii Europejskiej zasadą jest zakaz udzielania podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą pomocy pochodzącej ze środków publicznych. Formą pomocy publicznej mogą być zwolnienia podatkowe w podatkach lokalnych udzielane w formie uchwał rad gmin. Rady gmin powinny jednak przestrzegać pewnych zasad przy wprowadzaniu tego rodzaju preferencji podatkowych.

Stanowienie przepisów prawa podatkowego w gminach, w formie uchwał rad gmin, charakteryzuje pewna specyfika związana między innymi z koniecznością uwzględniania regulacji dotyczących pomocy publicznej. Nie wchodząc w szczegóły związane z analizą wskazanego pojęcia, co będzie przedmiotem dalszych rozważań, można stwierdzić, że – co do zasady – chodzi o udzielanie przez państwo przedsiębiorcom korzyści, których nie uzyskaliby, działając na takich samych zasadach jak zwykły inwestor. Pomoc ta może mieć przy tym wymiar pozytywny lub negatywny. W tym pierwszym znaczeniu jest to przyznanie bezpośredniej korzyści beneficjentowi. W szczególności korzyść taka może wynikać z zastosowania wobec niego zwolnienia podatkowego, co w zakresie podatków lokalnych występuje poprzez podjęcie stosownej uchwały rady gminy. Uchwała taka stanowi program pomocowy w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy z 30.04.2004 r. o postępowaniach w sprawach dotyczących pomocy publicznej dla przedsiębiorców[1]. Pod tym pojęciem należy rozumieć każde działanie, na którego podstawie, bez dalszego wprowadzania w życie wymaganych środków, można dokonać wypłaty pomocy indywidualnej na rzecz przedsiębiorstw określonych w ustawie w sposób ogólny i abstrakcyjny oraz każde działanie, na którego podstawie pomoc, która nie jest związana z konkretnym projektem, może zostać przyznana jednemu lub kilku przedsiębiorstwom na czas nieokreślony i/lub w nieokreślonej kwocie[2]. Jest to więc dokument (w tym akt normatywny) zawierający ramowo określone zasady, warunki i formy udzielenia pomocy[3].

Z powyższego wynika zatem, że zarówno podjęcie takiej uchwały, jak i jej późniejsze stosowanie musi uwzględniać regulacje związane z udzielaniem pomocy publicznej. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie wyłącznie tych z nich, które muszą być uwzględniane na etapie stanowienia miejscowego prawa podatkowego. W dalszej kolejności należy też przyjąć trzy założenia o charakterze zasadniczym. Po pierwsze, przedstawione niżej rozważania skupiają się na uchwałach rad gmin dotyczących zwolnień z podatku od nieruchomości. Po drugie, uchwały te stanowią podstawę do udzielania pomocy w innych sektorach niż rolnictwo lub rybołówstwo. Po trzecie, rozważania zostaną ograniczone do typowych sytuacji, czyli przede wszystkim udzielania pomocy de minimis lub na podstawie przyjętych przez Radę Ministrów programów pomocowych, które aktualnie są podstawą do udzielania pomocy regionalnej.

Samo podjęcie problematyki wpływu przepisów o pomocy publicznej na stanowienie miejscowego prawa podatkowego wydaje się zasadne, gdy wziąć pod uwagę praktyczne problemy, które są związane z tą kwestią. Dowodem na taki stan rzeczy niech będą wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w 160 gminach, w ramach realizowanego na Wy-dziale Prawa Uniwersytetu w Białymstoku grantu badawczego Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (nr NN110183637) pt. Reforma lokalnego prawa podatkowego w Polsce, którego kierownikiem jest prof. Leonard Etel. Na ich tle można postawić tezę, w której świetle stosowanie przepi-sów o pomocy publicznej jest podstawowym problemem wskazywanym przez gminy w procesie stanowienia miejscowego prawa podatkowego w zakresie zwolnień podatkowych. Skalę problemu dobrze obrazuje to, że z badań ankietowych wynika, iż w odniesieniu do uchwał wprowadzających zwolnienia podatkowe pomoc publiczną przewidywało 58% podjętych uchwał. Problematyka pomocy publicznej jest więc powszechna w przypadku podejmowania uchwał podatkowych przez rady gmin, co tym bardziej uzasadnia jej zaprezentowanie.

1. Pojęcie pomocy publicznej
Po raz pierwszy pojęcie pomocy publicznej pojawiło się w art. 63 ust. 1 lit. iii układu stowarzyszeniowego[4]. Zgodnie z tym przepisem „wszelka pomoc publiczna, która zniekształca lub grozi zniekształceniem konku-rencji przez faworyzowanie niektórych przedsiębiorstw lub produkcji nie-których towarów” jest niezgodna z właściwą realizacją układu, jeżeli mo-że mieć wpływ na handel między Polską a UE. Pojęcie pomocy publicz-nej w późniejszym okresie znalazło się m.in. w ustawie o pomocy pu-blicznej z 2000 r.[5] oraz 2002 r.[6] Również w obowiązującej ustawie o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej nawiązuje się do tego pojęcia.

Zgodnie z art. 1 u.p.p. „ustawa określa zasady postępowania w sprawach dotyczących pomocy państwa spełniającej przesłanki określone w art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zwanej dalej «pomocą publiczną»”. Należy w tym miejscu podkreślić, że 1.12.2009 r. wszedł w życie Traktat z Lizbony z 13.12.2007 r.[7] zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Zgodnie z art. 2 TFUE dotychczasowe oznaczenie „Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską” zostało zastąpione przez „Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej”. Z kolei na podstawie art. 5 TFUE dotychczasowe art. 87–89 TWE otrzymały oznaczenie art. 107–109 TFUE. Z tego wynika, że aktualnie odpowiednikiem art. 87 ust. 1 TWE jest art. 107 ust. 1 TFUE.

Artykuł 1 u.p.p. nakazuje rozumieć pod pojęciem pomocy publicznej po-moc państwa. W literaturze przedmiotu widoczne jest niejednorodne podejście do obu pojęć, przy czym należy stwierdzić, że problem ten ma z zasady charakter czysto teoretyczny. Pojęciem pomocy państwa posłu-guje się prawo wspólnotowe (np. art. 107 ust. 1 TFUE), natomiast „po-moc publiczna” występuje, co do zasady, w prawodawstwie polskim. W mojej ocenie należy jednak przyjąć, że używane w prawie krajowym sformułowanie „pomoc publiczna” jest po prostu odpowiednikiem euro-pejskiego pojęcia „pomoc państwa”[8].

Z punktu widzenia prawa unijnego kluczowe jest zapewnienie istnienia niezakłóconej konkurencji w ramach rynku wewnętrznego UE. Zasadę wolnej konkurencji może zakłócić pomoc państwa, która nie jest jednak w całości zakazana. Artykuł 107 ust. 1 TFUE stanowi bowiem, że „Z za-strzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktatach, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zaso-bów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłó-ceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”. Co do zasady, zakazana jest zatem pomoc państwa, która ma antykonkurencyjny charakter.

Na tle powyższego można więc mówić o pomocy niedozwolonej i do-zwolonej. Ta pierwsza spełnia kryteria z art. 107 ust. 1 TFUE. Można też stwierdzić, że pojęcie pomocy publicznej oznacza pomoc pochodzącą ze źródeł publicznych, a pojęcie pomocy publicznej niedozwolonej (antykonkurencyjnej) pomoc, która spełnia przesłanki z art. 107 ust. 1 TFUE. Kwestie te należy rozdzielić, bowiem nie jest prawdziwe twierdzenie, że państwo nie może udzielić żadnej pomocy. W szczególności w art. 107 ust. 2 i ust. 3 TFUE wskazuje się wprost na rodzaje pomocy państwa zgodnej ze wspólnym rynkiem.

Wsparcie finansowe dla podmiotu prowadzącego działalność gospodar-czą jest uznawane za pomoc publiczną, która ma charakter antykonku-rencyjny, jeśli jednocześnie są spełnione następujące przesłanki:
a) jest ona udzielana przez państwo lub ze środków państwowych,
b) przedsiębiorstwo uzyskuje przysporzenie na warunkach korzystniej-szych od oferowanych na rynku,
c) ma charakter selektywny (uprzywilejowuje określone przedsiębiorstwo lub przedsiębiorstwa albo produkcję określonych towarów),
d) grozi zakłóceniem lub zakłóca konkurencję oraz wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi UE.

Powyższe kryteria należy analizować w przypadku podejmowania uchwał rad gmin, które przewidują pomoc w formie zwolnień z podatku od nieruchomości. 


                                        CZYTAJ DALEJ>>>