Odpowiedź:
Do pochówku osoby zmarłej zobowiązana jest gmina, na terenie której nastąpił zgon. Na wskazanej w opisie gminie nie ciążą żadne zobowiązania finansowe.
Uzasadnienie:
Rozważenie ewentualnej właściwości wskazanej w pytaniu gminy mogłoby nastąpić jedynie wówczas, gdyby zmarły był osobą bezdomną. Wiadomo bowiem, że przed śmiercią nie mieszkał on na terenie rzeczonej gminy.
Ustawa o z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych - dalej u.c.ch.z., prawo pochówku zwłok przyznaje krewnym i powinowatym. Jeżeli nie skorzystają oni z tego prawa, a zwłoki nie zostaną przekazane uczelni publicznej do celów naukowych, obowiązek pochowania zwłok spoczywa na gminie właściwej ze względu na miejsce zgonu (art. 10 ust. 3 u.c.ch.z.).
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – dalej u.p.s., sprawienie pogrzebu zalicza do świadczeń z pomocy społecznej, a zgodnie z art. 101 u.p.s. właściwość miejscową gminy ustala się na podstawie miejsca zamieszkania świadczeniobiorcy lub miejsca ostatniego zameldowania na pobyt stały, co dotyczy osób bezdomnych.
Jeżeli zgon nastąpił na terenie gminy, która jest jednocześnie właściwa dla zmarłego na podstawie przepisów u.p.s., nie ma wątpliwości, że to właśnie ta gmina powinna zorganizować pogrzeb. Problem powstaje wówczas, gdy nie ma tożsamości pomiędzy gminami, wtedy rodzi się pytanie czy pierwszeństwo przyznać gminie właściwej ze względu na miejsce zamieszkania (ostatniego zameldowania na pobyt stały), czy gminie miejsca zgonu?
W przekonaniu autora przepisy u.c.ch.z. mają pierwszeństwo zastosowania, jako przepisy szczególne wobec u.p.s., a zatem obowiązek zorganizowania pochówku należałoby przypisać gminie, na terenie której nastąpił zgon. Zostaje jedynie do rozważenia, czy gmina ta może domagać się zwrotu kosztów organizacji pogrzebu od gminy właściwej na podstawie u.p.s. Warto zaznaczyć, że zgodnie z art. 10 ust. 4 u.c.ch.z. obowiązek pochowania zwłok nie wyklucza żądania zwrotu kosztów na podstawie innych ustaw. Za taką mogłaby być uznana u.p.s., która zobowiązuje gminę właściwą ze względu na miejsce zamieszkania (ostatniego zameldowania na pobyt stały) do zwrotu wydatków gminie, która udzieliła świadczenia w miejscu pobytu.
Z art. 101 ust. 3 i 4 u.p.s. wynika, że w sytuacji nieciepiącej zwłoki w miejscu pobytu osoby potrzebującej mogą być udzielone tylko określone świadczenia, uregulowane w art. 37-42 i 47-50 u.p.s.
(postanowienie NSA z dnia 11 października 2007 r., I OW 57/07, LEX nr 399097). Sprawienie pogrzebu normowane jest w art. 44 u.p.s., nie budzi zatem wątpliwości, że tego świadczenia nie można przyznać w miejscu pobytu, jeśli zaś z jakiś przyczyn to nastąpi, to gmina, która udzieliła pomocy nie może dochodzić jej zwrotu na podstawie art. 101 ust. 8 u.p.s. Taki stan rzeczy może wzbudzać kontrowersje z punktu widzenia wykładni celowościowej, niemniej katalog świadczeń określony w art. 101 ust. 4 u.p.s. należy uznać za zamknięty, przepisu tego nie można interpretować rozszerzająco.
Kiedy gmina ma obowiązek pokrycia kosztów pogrzebu?
Pytanie pochodzi z Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych: Zmarła osoba, która od około 30 lat nie przebywała na terenie gminy. Miejsce zgonu tej osoby nie znajduje się na terenie gminy (tylko w innym województwie). Osoba ta była zameldowana u rodziców do 2007 r. Po tej dacie została wymeldowana, rodzice nieżyją. Nie posiada żadnej rodziny na terenie gminy. Czy gmina ma obowiązek pokrycia kosztów pogrzebu?
