Komisja Skarbników Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza opracowała rekomendacje skierowane do Sejmu X kadencji oraz nowego rządu, wskazujące priorytetowe zmiany w systemie finansów jednostek samorządu terytorialnego.

– Przede wszystkim apelujemy w nim o pełną rekompensatę skutków zmian podatkowych, które odbywały się w latach 2019 – 2022 m.in. w ramach kolejnych edycji Polskiego Ładu, czy jako tzw. „Piątka Kaczyńskiego”. Aby te wszystkie ubytki zrekompensować konieczne jest: po pierwsze włączenie do podziału pomiędzy budżet państwa i JST dochodów z podatku ryczałtowego PIT, a po drugie ustalenie w puli powiększonej o ryczałt łącznego udziału samorządowego na poziomie 68,25 proc. To spowoduje wzrost dochodów JST z podatku PIT o 46 mld zł i doprowadzi je do wysokości 93,5 mld zł – wylicza Krzysztof Mączkowski skarbnik Łodzi i przewodniczący Komisji Skarbników Unii Metropolii Polskich. 

 

Działania na trzech płaszczyznach

W ocenie skarbników największych polskich miast, aby uzdrowić system finansowy JST, niezbędne jest podjęcie pilnych działań w trzech płaszczyznach.

Po pierwsze, konieczne jest urealnienie i ustabilizowanie wysokości subwencji oświatowej, poprzez powiązanie jej wysokości z wartością Produktu Krajowego Brutto. Komisja rekomenduje, aby wysokość subwencji oświatowej odpowiadała wartości 3 proc. PKB.

Po drugie, konieczne jest zrealizowanie pełnej rekompensaty dla JST skutków zmian podatkowych z lat 2019 - 2022, wraz z wprowadzeniem mechanizmów systemowych zabezpieczających JST przed skutkami ewentualnych, przyszłych zmian w podatkach, stanowiących dochód JST. W tym celu Komisja Skarbników UMP rekomenduje:

  • zwiększenie udziałów JST w dochodach z PIT oraz objęcie udziałem JST w podatku dochodowym pobieranym w formie ryczałtu,
  • urealnienie poziomu referencyjnego dochodów JST z PIT i CIT i jego rozdzielenie względem tych źródeł,
  • podział rekompensat między JST proporcjonalnie do rzeczywistych strat.

Trzecia rekomendacja dotyczy usunięcia wad systemu wyrównawczego (tzw. Janosikowe) stwierdzonych m.in. przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu sygnalizacyjnym z 26 lutego 2013 r. (sygn. akt S 1/13). W ocenie Komisji Skarbników UMP powinno to nastąpić m.in. poprzez: zmianę wartości współczynników determinujących wysokość wpłat oraz urealnienie liczby mieszkańców.

- Jedną z najważniejszych rzeczy jest uwzględnienie PIT ryczałtowego do podstawy obliczania udziału przypadającego jednostkom samorządu terytorialnego w podatku dochodowym od osób fizycznych – mówi Marcin Urban, skarbnik Wrocławia.

Przeczytaj także: Takich zmian legislacyjnych powiaty oczekują od nowego parlamentu

Samorządy straciły na rozliczeniu ryczałtowym

Obecnie PIT ryczałtowy stanowi obecnie w 100 proc. dochód budżetu państwa, a zmiany podatkowe wprowadzone w ostatnich latach przez rząd Mateusza Morawieckiego spowodowały, że znaczna część podatników, którzy dotychczas rozliczali swój PIT na zasadach ogólnych przeszło na rozliczanie PIT w formie ryczałtowej. W efekcie tej migracji podatkowej wpływy budżetu centralnego wzrosły kosztem dochodów jednostek samorządu terytorialnego.

Skarbnicy UMP postulują także ustalenie subwencji oświatowej na poziomie 3 proc. wartości PKB. Uzasadniają, że samorządy od lat coraz więcej dokładają do finansowania oświaty z własnych środków, a przekazywana z budżetu centralnego kwota subwencji oświatowej w przeważającej części samorządów nie wystarcza już nawet na sfinansowanie w 100 proc. nauczycielskich wynagrodzeń. Powiązanie wysokości subwencji oświatowej z PKB w wysokości nie mniejszej niż 3 proc. spowodowałoby wzrost wysokości subwencji oświatowej dla JST o prawie 37 mld zł i pozwoliłoby m.in. na sfinansowanie zapowiadanej na 2024 r. 30 proc. podwyżki nauczycielskich wynagrodzeń.