W tym miejscu warto przypomnieć art. 167 ust. 1 i 4 Konstytucji . który stanowi:
„1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych”.

W kontekście regulacji konstytucyjnej można więc wskazać na daleko idące wątpliwości, czy ustawa nowelizująca z 31 sierpnia br. nie zmienia zakresu zadań gmin, co powinno skutkować odpowiednimi przesunięciami w podziale dochodów publicznych.

Opisywana zmiana ustawy o ochronie praw lokatorów wiąże się w bezpośredni sposób z dwoma rodzajami wydatków: na uzyskanie odpowiedniej liczby pomieszczeń tymczasowych oraz na wypłatę ewentualnych odszkodowań za zwłokę w ich dostarczeniu.

Trzeba bowiem pamiętać, że główny ciężar realizacji polityki mieszkaniowej państwa spoczywa od początku odtworzenia samorządu terytorialnego w Polsce na barkach gmin, które w ramach komunalizacji otrzymały zasób mieszkaniowy należący poprzednio do rad narodowych.

Podstawowe obowiązki samorządu gminnego co do mieszkalnictwa określają:
-> art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy o samorządzie gminnym – odnośnie gminnego budownictwa mieszkaniowego,
 -> art. 4 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, z późn. zm.; dalej ustawa o ochronie praw lokatorów ) – odnośnie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych wspólnoty samorządowej.

Ustawa o ochronie praw lokatorów zawiera katalog zadań gmin, do których należą:
-> zapewnienie lokali socjalnych,
 -> zapewnienie lokali zamiennych (w przypadku decyzji organów nadzoru budowlanego o wykwaterowaniu lokatorów),
 -> zapewnienie lokali gospodarstwom domowym o niskich dochodach.

Jest faktem powszechnie wiadomym, że większość gmin nie jest w stanie na bieżąco realizować swoich obowiązków, szczególnie w zakresie dostarczania lokali socjalnych koniecznych do wykonania wyroków eksmisyjnych. Według danych Ministerstwa Sprawiedliwości (dane za lata 2000-2007) w ciągu roku wpływa ponad 30 tysięcy spraw o eksmisje, podobna liczba jest załatwiana. Liczby te pokazują skalę problemu. Jeszcze bardziej wymowne są dane dotyczące egzekucji komorniczych z lokali mieszkalnych. Rocznie wykonywanych jest około 7000 eksmisji, z tego ok. 3000 bez zapewnienia lokalu socjalnego. Oznacza to potrzebę zapewniania takiej liczby pomieszczeń tymczasowych. Biorąc pod uwagę zaległości w realizacji eksmisji (w 2007 r. prawie 10 000 wyroków) potrzeby są duże.

Trzeba również mieć na względzie konsekwencje finansowe wynikające z art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów . Chodzi o odszkodowania za nieudostępnienie pomieszczeń tymczasowych. Jeszcze w styczniu 2011 r. Sąd Najwyższy dopuścił możliwość żądania od gmina odszkodowania przez właściciela lokalu na podstawie art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną niewskazaniem pomieszczenia tymczasowego (uchwały z 21 stycznia 2011 r. sygn. III CZP 116/10 - Lex nr 685372 i 120/10 – Lex nr 685563).

Konsekwencje nowelizacji będą więc dla każdej z gmin dość znaczne, dlatego może dziwić sposób procedowania nad tym projektem zarówno w parlamencie, jak i stanowisko Rządu, który nie uzupełnił proponowanej regulacji w sposób odpowiedni.

Przydatne materiały:
 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.)

Pisaliśmy o tym również:
 Pomieszczenia tymczasowe – niewielka zmiana, duży kłopot