Gminy do tej pory pełnymi garściami korzystały ze środków unijnych na działania rewitalizacyjne, nadając nowe życie zaniedbanym budynkom, parkom i skwerom. Podstawą do tych działań były dokumenty strategiczne: lokalne programy rewitalizacji, strategia rozwoju gminy bądź gminny program rewitalizacji.
KOMENTARZ PRAKTYCZNY: Gminny program rewitalizacji >
Gminy zmylił okres przejściowy zapisany w ustawie
Projekt Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027, w celu 5 Polityki spójności: „Europa bliżej obywateli” wskazuje, że szczególnym rodzajem działań podejmowanych w ramach CP5 będzie kontynuacja procesu wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. Wspierane będą kompleksowe, zintegrowane działania na rzecz: lokalnej społeczności i gospodarki, ładu przestrzennego i zrównoważonego gospodarowania przestrzenią, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone na podstawie gminnego programu rewitalizacji (GPR).
Zgodnie z art. 2 ust 1 ustawy z 9 października 2015 r. o rewitalizacji gminy program rewitalizacji stanowi podstawę prowadzenia rewitalizacji. Z przepisów ustawy wynika, że wszystkie inne programy rewitalizacji, inne niż GPR, obowiązywać mogą jedynie do 31 grudnia 2023 r Po tej dacie możliwe będzie uchwalanie oraz stosowanie wyłącznie gminnych programów rewitalizacji. Lokalne programy rewitalizacji, które uchwaliła zdecydowana większość gmin w Polsce, obowiązywać będą jeszcze przez dwa lata.
Wątpliwości samorządowców wzbudza przede wszystkim to, czy nadal możliwe będzie pozyskiwanie środków zewnętrznych na finansowanie przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które ujęte są w innych niż GPR dokumentach, takich jak lokalny program rewitalizacji czy strategia rozwoju gminy. (np. w lubelskim na 110 gmin GPR ma uchwalone tylko nieco ponad 13 proc. gmin).
Czytaj także: NIK: Gminy nie radzą sobie z rewitalizacją>>
Marszałek potwierdza - po pieniądze tylko z GPR
Wielkopolska Akademia Nauki i Rozwoju oraz Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Wielkopolski, aby rozwiązać wątpliwości samorządowców, wystąpiły do marszałka wielkopolskiego o potwierdzenie, czy w ramach nowej perspektywy unijnej 2021-2-27 o dofinansowanie będą mogły ubiegać się przedsięwzięcia rewitalizacyjne ujęte wyłącznie w gminnych programach rewitalizacji. Tylko w przypadku Wielkopolski chodzi budżet rzędu co najmniej 45 mln euro, bo pula zwiększy się prawdopodobnie o kolejne środki z budżetu krajowego.
Z odpowiedzi departamentu polityki regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego wynika, że wsparcie unijne na działania rewitalizacyjne będzie udzielane jedynie na takie przedsięwzięcia, które będą wynikały z obowiązujących gminnych programów rewitalizacji. Wynika to z zapisów dokumentów krajowych, zaleceń ministerialnych oraz ustawy o rewitalizacji. Z wyjaśniań wynika, że na poziomie krajowym i międzyregionalnym dyskutowane są również rozwiązania, które powinny zapewnić kontynuowanie prowadzenia przez samorząd województwa jako instytucji zarządzającej regionalnymi programami operacyjnymi wykazów programów rewitalizacji.
- Wówczas gminne programy rewitalizacji opracowane przez gminy powinny przejść procedurę weryfikacji i znaleźć się wykazie. Dopiero to stworzy możliwość ubiegania się o środki unijne w obszarze rewitalizacji – wyjaśnia Michał Kurzawski, z-ca dyrektora departamentu polityki regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego.
Czytaj w LEX: Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji - zagadnienia proceduralne >
Gminny plan rewitalizacji daje mocniejsze narzędzia
Potwierdzające stanowisko urzędu marszałkowskiego oznacza dla gmin konieczność dokonania zmian w dotychczasowym systemie dokumentów strategicznych gmin i nadania znacznie większej wagi gminnym programom rewitalizacji.
Sandra Szczerbal, specjalistka ds. strategii i rozwoju lokalnego Wielkopolskiej Akademii Nauki i Rozwoju podkreśla, że GPR traktować należy jako „mapę” obszaru rewitalizacji, która władzom gminy jest niezbędna, by w sposób zintegrowany i kompleksowy móc przygotować, stworzyć i koordynować odpowiednie dla procesu rewitalizacji warunki. - Gminny program rewitalizacji stanowi przemyślany plan działania, którego celem jest, by w określonej perspektywie czasowej, nie tylko zmniejszyć natężenie negatywnych zjawisk społecznych danego obszaru, ale zminimalizować także problemy zdiagnozowane w sferze środowiskowej, gospodarczej, technicznej czy funkcjonalno-przestrzennej – podkreśla.
Jak zauważa specjalistka, siła GPR tkwi m.in. w specjalnych narzędziach, w które ustawodawca wyposażył gminy przyjmujące GPR, których celem jest wsparcie, przyśpieszenie – i co najważniejsze – usprawnienie, całego procesu rewitalizacji. Wśród takich narzędzi znalazły się m.in. Specjalna Strefa Rewitalizacji (SSR) przyznająca gminom prawo pierwokupu nieruchomości na rzecz gminy na obszarze lub podobszarach rewitalizacji oraz bonifikata przy sprzedaży nieruchomości gminnych na cele służące rewitalizacji.
Uchwalenie programu trwa ponad rok
- Wiele gmin wciąż nie wie, że aby ubiegać się o finansowanie w nowej perspektywie unijnej, trzeba uchwalić gminy program rewitalizacji – mówi Irma Kuznetsova, dyrektor działu strategii i rozwoju lokalnego Wielkopolskiej Akademii Nauki i Rozwoju. Zwraca uwagę, że w przeciwieństwie do lokalnych programów rewitalizacji uchwalenie gminnego programu rewitalizacji trwa dłużej, około 14 miesięcy i dokument, zgodnie z ustawą musi być zaopiniowany nawet przez kilkanaście instytucji. Muszą być przeprowadzone konsultacje społeczne. - Same konsultowanie tego programu może trwać około 4 miesięcy – mówi Irma Kuznetsova. Pierwsze konkursy finansowane z nowej perspektywy unijnej mają być ogłoszone jeszcze w tym roku.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
