Pytanie:
Na terenie gminy znajduje się wiele gniazd bocianich. Część z nich znajduje się na gruntach gminnych, a część położona jest na posesjach prywatnych. W kogo kompetencjach leży opieka nad dzikimi zwierzętami? Jaki organ jest odpowiedzialny za zlecanie i finansowanie konserwacji gniazd bocianich?
Odpowiedź:
Gmina nie ma obowiązku ani budowy ani naprawiania bocianich gniazd. Żaden przepis ustawy z 16.04.2004 r. o ochronie przyrody - dalej u.o.p., oraz ustawy z 21.08.1997 r. o ochronie zwierząt - dalej u.o.z. nie przewiduje wyręczania ptactwa w budowie gniazd. Organ administracji nie może również nakazać ani osobie fizycznej, ani osobie prawnej (np. zakładowi energetycznemu) naprawy bocianiego gniazda.
Według art. 7 ustawy z 8.03.1990 r. o samorządzie gminnym, obowiązek zapewnienia opieki zwierzynie spoczywa na gminie, do której obowiązków własnych należą: "sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej". Zgodnie zaś z art. 4 ust. 1 u.o.p., obowiązkiem organów administracji publicznej, osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych jest dbałość o przyrodę będącą dziedzictwem i bogactwem narodowym "a "organy administracji publicznej są obowiązane do zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony przyrody. W praktyce najczęściej udzielaniem pomocy zajmują się gminy (policja, straż miejska straż pożarna), ale również organizacje pozarządowe i mieszkańcy. Zgodnie z § 9 pkt 3 lit. b rozporządzenie Ministra Środowiska z 16.12.2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt - dalej r.o.g.z., dozwolone jest chwytanie zwierząt rannych i osłabionych w celu udzielenia im pomocy weterynaryjnej lub przemieszczania do ośrodków rehabilitacji zwierząt. Osoba fizyczna, która znajdzie rannego lub chorego bociana nie ma obowiązku udzielania mu pomocy, nie jest zobligowana do organizowania mu transportu do zakładu leczniczego dla zwierząt czy ośrodka rehabilitacji. Powinna jednak wezwać, np. straż gminną, aby ta zajęła się transportem ptaka.
Uzasadnienie:
Ani u.o.p., ani u.o.z. nie wskazują jednoznacznie podmiotu odpowiedzialnego za zapewnienie opieki ptactwu żyjącemu w warunkach niezależnych od człowieka, także gdy zostały one znalezione przez człowieka w stanie wymagającym pomocy, np. bocianowi, który wypadł z gniazda, w tym jego transportu do ośrodka rehabilitacji zwierząt. Jedynie podmiotem zobowiązanym do pokrycia kosztów transportu zwierzęcia rannego w wypadku drogowym jest sprawca wypadku, co nie jest równoznaczne z zapewnieniem mu transportu. Transport ten powinny zapewnić gminy, które w przypadku zwierząt dzikich, które, zgodnie z art. 21 u.o.z. stanowią dobro ogólnonarodowe - mogą domagać się zwrotu poniesionych kosztów od przedstawiciela Skarbu Państwa (np. wojewody).
Bociany są objęte ochroną gatunkową na podstawie r.o.g.z., które w § 6 r.o.g.z. formułuje zakazy niszczenia ich gniazd. siedlisk i ostoi, ale nie nakazuje przymusowego budowania gniazd, czy ich naprawy.
Naprawą gniazd bocianich zajmują się również towarzystwa ekologiczne zajmujące się ochroną zwierząt.
Decyzję o sposobie udzielenia pomocy powinien podjąć lekarz weterynarii. Jeśli stan zdrowia zwierzęcia uzasadnia umieszczenie go w ośrodku rehabilitacji zwierząt (o czym powinien zadecydować lekarz weterynarii) należy porozumieć się z najbliższym ośrodkiem rehabilitacji zwierząt albo np. z oddziałem Towarzystwa Opieki nad Zwierzętami lub inną organizacją, której statutowym celem jest ochrona zwierząt w celu ustalenia, czy ośrodek ten lub organizacja posiada odpowiedni środek transportu. Jeśli wskazane organizacje nie posiadają własnego środka transportu podmiotem odpowiedzialnym za przewiezienie zwierzęcia będzie gmina.
Jeśli jednak gmina chce pomóc bocianowi, to może wybudować platformę pod budowę gniazda na drzewie, dachu albo słupie (na terenie nieruchomości gminnej lub nieruchomości osoby fizycznej, za zgodą właściciela tej nieruchomości), może również przeprowadzić renowację starego gniazda. Jeśli bocian "zechce" z tego udogodnienia skorzystać, to gniazdo zasiedli. Jeżeli gmina chce postawić nową platformę w miejscu, gdzie nigdy nie było gniazda i w ten sposób zachęcić bociana do osiedlenia się, powinna brać pod uwagę kilka czynników: odpowiednie usytuowanie platformy, stan żerowisk, odległość od zwartej zabudowy oraz bezpieczeństwo ptaków i ludzi.
Rada gminy może również podjąć uchwałę w sprawie udzielenia dotacji ze środków pochodzących z opłat i kar środowiskowych stowarzyszeniom zajmującym się ochroną zwierząt na remont gniazd lub budowę platform. Wykonanie platform lub remont gniazda można zaklasyfikować jako zadanie wskazane w art. 400a ust. 1 pkt 28 ustawy z 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska - przedsięwzięcia związane z ochroną i przywracaniem chronionych gatunków roślin lub zwierząt.
