Pytanie:
Czy gmina może udzielać mieszkańcom dopłat do wywozu nieczystości ciekłych ze zbiorników bezodpływowych (np. na podstawie stosownej uchwały rady gminy)?
Gminną siecią kanalizacji sanitarnej objęta jest tylko część gminy (ścieki kierowane są do gminnej oczyszczalni ścieków). W pozostałych miejscowościach system odprowadzania ścieków oparty jest na zbiornikach bezodpływowych i przydomowych oczyszczalniach ścieków. Na terenie gminy funkcjonuje 5 podmiotów, prowadzących działalność z zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych (posiadają zezwolenia wójta). Ww. firmy w zezwoleniach na prowadzenie działalności na wywóz nieczystości mają wskazane zlewnie należące do przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego. Tylko jedna z firm wywozowych w swoim zezwoleniu ma wskazaną jako zlewnię gminną oczyszczalnię ścieków. W celu mobilizacji mieszkańców do regularnego opróżniania szamb i wsparcia finansowego mieszkańców w wypełnianiu tego obowiązku radni chcą podjąć uchwałę o udzielaniu dopłat do wywozu nieczystości ciekłych z szamb mieszkańcom zamieszkującym teren gminy nieobjęty kanalizacją.
Czy istnieje możliwość podjęcia takiej uchwały?
Jeżeli tak, to na podstawie jakich przepisów prawa oraz z jakich środków budżetu gminy należy udzielić takich dopłat?
Odpowiedź:
W mojej ocenie, jeżeli gminę stać na dopłaty do 1 m3 nieczystości ciekłych, to może podjąć uchwałę w sprawie dopłat ściekowych stosowanych przy wykonywaniu usług opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych. Uchwała może wskazywać grupy mieszkańców, które będą korzystały z dopłat, np. osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami (tzn. właścicieli nieruchomości położonych na terenie gminy, z wyłączeniem właścicieli nieruchomości prowadzących działalność gospodarczą na terenie tej nieruchomości), które po spełnieniu określonych w uchwale warunków mogą otrzymać dofinansowanie na zadania związane z wywozem nieczystości płynnych ze zbiorników bezodpływowych. Uchwała może zostać podjęta na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 w związku z art. 7 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - dalej u.s.g.
Można rozważyć, czy właściwe nie byłoby wskazanie również art. 219 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
W takim przypadku, aby uchwała w sprawie dopłat ściekowych mogła być uznana za ważną, taryfa za usługi polegające na przyjmowaniu i oczyszczaniu ścieków dowożonych pojazdami asenizacyjnym powinna być ujęta w uchwale w sprawie taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Taki zapis może jednak budzić uzasadnione wątpliwości w świetle art. 24 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków - dalej u.z.w.o.ś. oraz § 5 rozporządzenia Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków - dalej r.t.w.r. Gdyby jednak przedmiotowej taryfy nie ujęto w ww. uchwale, to uchwała w sprawie dopłat do usług ściekowych byłaby sprzeczna z art. 24 ust. 6 u.z.w.o.ś. Stąd, "bezpieczną" podstawą są przepisy u.s.g.
Dopłaty powinny być udzielane z budżetu gminy, ale z innych środków niż pochodzące z opłat i kar środowiskowych, bowiem, w mojej ocenie, dopłaty tego rodzaju nie służą realizacji żadnego z zadań wskazanych w art. 400a ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Dofinansowanie powinno nastąpić nie w formie dopłaty bezpośredniej, tylko na podstawie wystawionej faktury VAT przez zakłady oczyszczające ścieki, czyli dopłata powinna być bezpośrednio przekazana przedsiębiorstwom oczyszczającym ścieki.
Praktykuje się, że w takiej uchwale ustala się np. dopłatę do ceny wywozu i oczyszczenia 1 m3 nieczystości albo - gdy gmina dysponuje znacznymi środkami - dopłata stanowi różnicę pomiędzy ceną za odbiór 1 m3 nieczystości ciekłych i ich oczyszczenia a ceną za odbiór 1 m3 ścieków poprzez sieć kanalizacyjną.
W mojej ocenie, uchwała dotycząca dopłat oraz zasad ich przyznawania adresowana do wszystkich mieszkańców gminy posiadających zbiorniki bezodpływowe powinna być traktowana jako akt prawa miejscowego, a co za tym idzie - należy ją ogłosić w Dzienniku Urzędowym Województwa.
Uzasadnienie:
Artykuł 40 u.s.g. nie zawiera definicji aktu prawa miejscowego, a wymieniony w nim katalog aktów prawa miejscowego, ma charakter jedynie przykładowy. Obejmuje on zasadniczo dwie grupy aktów, tj. akty stanowione na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych (art. 40 ust. 1 u.s.g.) oraz akty porządkowe i ustrojowo-organizacyjne wydawane na podstawie upoważnień generalnych (art. 40 ust. 2 u.s.g.). W orzecznictwie sądów administracyjnych powszechnie przyjęto pogląd, że akt prawa miejscowego to taki akt, który zawiera co najmniej jedną normę o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (zob: wyrok NSA z dnia 5 kwietnia 2002 r., I SA 2160/01, LEX nr 81765). Charakter generalny mają te normy, które odnoszą się do pewnej kategorii potencjalnych adresatów, a nie do indywidualnie oznaczonego podmiotu. Abstrakcyjność normy wyraża się zaś w tym, że zakazywanie, nakazywanie bądź uprawnienie ma mieć miejsce w pewnych powtarzalnych okolicznościach, nie zaś w jednej konkretnej sprawie. Tym samym, normy te mogą zostać wykorzystane w nieograniczonej liczbie przypadków w przyszłości (wyrok WSA w Poznaniu z dnia 10 września 2008 r., IV SA/Po 256/08, LEX nr 512185).
Uchwała taka nie ma charakteru aktu kierownictwa wewnętrznego adresowanego, np. do wójta (burmistrza, prezydenta miasta), bowiem reguluje ona uprawnienia mieszkańców gminy i do niech jest skierowania. Ponadto przyznaje ona określonej kategorii adresatów uprawnienia do uzyskania dofinansowania na zadania wymienione w uchwale. Warunkiem obowiązywania uchwały jest jej opublikowanie w Dzienniku Urzędowym Województwa. Stosownie do art. 42 u.s.g., akty prawa miejscowego podlegają ogłoszeniu zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych - dalej u.o.a.n. Przepis art. 4 ust. 1 u.o.a.n. stanowi, że akty te wchodzą w życie nie wcześniej niż po upływie 14 dni od ogłoszenia.
Uwagi
Przedmiotem regulacji u.z.w.o.ś. jest zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków. Zbiorowym odprowadzaniem ścieków jest działalność polegająca na odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków, prowadzona przez przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne.
Natomiast z § 5 r.t.w.r. wynika, że taryfy dla poszczególnych grup odbiorców zawierają cenę za m3 odprowadzanych ścieków w rozliczeniach z odbiorcami za ilość odprowadzanych ścieków, ustaloną na podstawie wskazań urządzenia pomiarowego lub zużycia wody określonego zgodnie ze wskazaniami wodomierza lub na podstawie przepisów dotyczących przeciętnych norm zużycia wody. Z przytoczonych regulacji prawnych wynika, że ustawodawca nie przewiduje możliwości wprowadzenia taryfy dla odbiorców usług odbioru ścieków dokonywanej przez podmiot, który nie jest przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym oraz w inny sposób niż za pośrednictwem sieci kanalizacyjnej.
