FOR: miasta utrudniają dostęp do informacji publicznej

Do dwudziestu miast skierowano jednolite wnioski o udostępnienie tych samym informacji. Tylko osiem samorządów udzieliło kompletnej odpowiedzi i udostępniło wszystkie informacje w zakresie zgodnym z treścią wniosku. Przeprowadzone przez Forum Obywatelskiego Rozwoju doświadczenie miało za zadanie przedstawić jak polskie miasta realizują w praktyce prawo dostępu do informacji publicznej.

Dwadzieścia miast otrzymało jednakowe wnioski o udostępnienie informacji publicznej

Forum Obywatelskiego Rozwoju wysłało 17 sierpnia 2012 r. 20 wniosków o udostępnienie informacji publicznej do prezydentów miast na prawach powiatu.

Wniosek (na podstawie art. 2 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej) dotyczył następujących informacji:
1. Informacji na temat wszystkich zakładów budżetowych, jednostek budżetowych i spółek miejskich z całościowym lub częściowym udziałem miasta (w tym udziałem bezpośrednim, jak i udziałem pośrednim tj. przez udziały spółek miejskich w innych spółkach) w latach 2009-2011.
2. Dla każdego z wyżej wymienionych podmiotów wnioskowaliśmy o informacje o: nazwie podmiotu, identyfikatorze REGON, wartości majątku podmiotu w danym roku (wartość brutto środków trwałych), przeciętnej liczbie zatrudnionych w danym roku.
3. W przypadku spółek prawa handlowego z całościowym lub częściowym udziałem miasta wnioskowaliśmy również o informacje o stopniu udziału miasta w kapitale spółki w danym roku oraz o informację o stopniu udziału spółek miejskich w innych spółkach (tzw. spółki „córki”).

Do 15 listopada na wniosek odpowiedziało 19 z 20 badanych miast. Pomimo przesłania wniosków o identycznej treści otrzymane przez FOR odpowiedzi, a tym samym interpretacje przepisów prawa przez poszczególne urzędy znacząco się różniły.

Osiem miast udzieliło pełnej odpowiedzi

Wnioski o udostępnienie informacji publicznej zostały przesłane do 10 miast wojewódzkich i 10 innych miast na prawach powiatu. Pełną odpowiedź udało się uzyskać z Gdańska, Kalisza, Koszalina, Legnicy, Łomży, Łodzi, Nowego Sącza i Słupska. Te miasta udostępniły wszystkie wnioskowane informacje.

Bydgoszcz, Chorzów, Katowice, Kraków, Lublin, Piotrków Trybunalski, Poznań, Szczecin, Włocławek i Wrocław, zdecydowały się z kolei na udzielenie odpowiedzi zaledwie cząstkowej. Zakres przekazanych informacji w tej grupie był różny. Od ograniczenia się do przesłania tylko wykazu spółek miejskich (np. bez danych o majątku) po przesłanie informacji dotyczących wyłącznie udziałów miasta w tychże spółkach bądź informacji tylko o części jednostek i zakładów budżetowych, często bez danych dotyczących majątku i/lub zatrudnienia albo bez danych jednostkowych. Miasta te tłumaczyły się brakiem posiadania takich danych lub umieszczeniem takich danych na stronach Biuletynu Informacji Publicznej (BIP).

Po weryfikacji przez FOR poszczególnych stron BIPu okazało się jednak, że nie wszystkie informacje są tam dostępne. Co prawda dane o majątku pojawiają się często w „informacjach o stanie mienia” (tworzonych na podstawie ustawy o finansach publicznych), ale część miast nie podaje tam danych jednostkowych dotyczących części lub wszystkich jednostek czy zakładów budżetowych; często nie ma tam też informacji o majątku spółek miejskich. Biuletyny Informacji Publicznej większości urzędów miast nie zawierają też generalnie informacji o zatrudnieniu, o które wnioskowało FOR.

Niektóre z miast tłumaczyły się brakiem posiadanych danych albo odsyłały bezpośrednio do samorządowych jednostek organizacyjnych i spółek miejskich (co oznacza konieczność napisania od kilkudziesięciu do kilkuset wniosków). Zgodnie z ustawą o dostępie do informacji publicznej do udostępnienia informacji publicznej obowiązane są podmioty będące w posiadaniu takich informacji (Art. 4 ust. 3). Czy oznacza to, że niektóre urzędy miast nie posiadają tak podstawowych i ważnych z perspektywy funkcjonowania miasta i sektora finansów publicznych danych jak majątek i zatrudnienie w podległych im podmiotach? Ponadto jeśli w informacjach o stanie mienia miasta pokazują np. sumę wartości majątku to na jakiej podstawie suma taka powstaje jeśli urząd miasta twierdzi, że nie posiada danych jednostkowych?

Część urzędów uznała, że informacje o które wnioskowało Forum Obywatelskiego Rozwoju mają charakter informacji przetworzonej i wymagają uzasadnienia szczególnie istotnego interesu publicznego (Art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej). Z czterech miast, które zażądały stosownego uzasadnienia, trzy z nich uznały ważny interes publiczny i przekazały pełen zestaw informacji. Jedynie Prezydent Miasta Siedlce nie uznał ważnego interesu publicznego (uznanego w innych miastach) i odmówił udostępnienia informacji publicznej. Nie mogąc zgodzić się z uzasadnieniem Prezydenta Miasta FOR skierowało 9 października odwołanie od decyzji do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Siedlcach.

Zdaniem Marka Tatały, jednego z organizatorów akcji, doświadczenia z wysyłki wniosków o udostępnienie informacji publicznej stanowią dowód utrudniania dostępu do ważnych informacji przez część urzędów miast. W opinii eksperta FOR reakcja poszczególnych miast pokazała to jak w praktyce (nie) funkcjonuje dostęp do tak podstawowych informacji publicznych jakimi są informacje o majątku czy zatrudnieniu w podmiotach i spółkach samorządowych. Uzyskanie nawet najprostszych danych to nadal tor z przeszkodami stawianymi przez samorządowych urzędników, podsumował Tatała.