Pytanie:
Czy dyrektor szkoły prowadzonej przez samorząd może prowadzić działalność gospodarczą?
Działalność (pole biwakowe) jest prowadzona w dwa miesiące w roku (lipiec i sierpień) na terenie innej gminy niż miejsce zamieszkania i zatrudnienia dyrektora szkoły.
Czy działalność tą może prowadzić współmałżonek dyrektora zatrudniony jako nauczyciel na podstawie umowy o pracę?
Odpowiedź:
Dyrektor szkoły, jako kierownik gminnej lub powiatowej jednostki organizacyjnej nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Jednak według mojej opinii, nic nie stoi na przeszkodzie, aby taką działalność gospodarczą prowadził współmałżonek dyrektora szkoły. Zarówno ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) - dalej KN, jak i ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) - dalej u.s.o.
Uzasadnienie:
Samorządy gminne i powiatowe wykonują swoje zadania za pomocą gminnych lub powiatowych jednostek organizacyjnych. Do jednych z zadań, jakie wykonują samorządy gminne i powiatowe zaliczamy zadania z zakresu edukacji publicznej. Zadanie to realizowane jest za pomocą szkół, które są jednostkami organizacyjnymi. Artykuł 79 u.s.o. przesądza o tym, że publiczne szkoły, przedszkola i placówki, zakładane i prowadzone przez organy i podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych, są jednostkami lub zakładami budżetowymi. Kierownikami tych jednostek organizacyjnych są dyrektorzy szkół.
Zgodnie z art. 2 pkt 6 i 6a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne - dalej u.o.p.d.g., zostały wprowadzone ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej przez:
- wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), zastępców wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), skarbników gmin, sekretarzy gmin, kierowników jednostek organizacyjnych gminy, osoby zarządzające i członków organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
- członków zarządów powiatów, skarbników powiatów, sekretarzy powiatów, kierowników jednostek organizacyjnych powiatu, osoby zarządzające i członków organów zarządzających powiatowymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu starosty.
Osoby wyżej wymienione, w tym kierownicy gminnych i powiatowych jednostek organizacyjnych, na podstawie art. 4 u.o.p.d.g., w okresie zajmowania stanowisk lub pełnienia funkcji, o których mowa w tych przepisach, nie mogą:
1) być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego,
2) być zatrudnione lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mogłyby wywołać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność,
3) być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych,
4) być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą,
5) posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego - w każdej z tych spółek,
6) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności; nie dotyczy to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego.
Jak wyraźnie wynika z wyżej przedstawionego przepisu, dyrektor szkoły, jako kierownik gminnej lub powiatowej jednostki organizacyjnej nie może prowadzić działalności gospodarczej, i to zarówno na własny rachunek, jak i wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Fakt, że ta działalność gospodarcza miała trwać tylko przez dwa miesiące, w tym przypadku nie ma żadnego znaczenia. Zakaz nie dotyczy jedynie działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego.
Jednak zgodnie z art. 6 u.o.p.d.g., zakaz zajmowania stanowisk w organach spółek prawa handlowego, nie dotyczy tych osób, o ile zostały zgłoszone do objęcia takich stanowisk: Skarb Państwa, inne państwowe osoby prawne, spółki, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji, jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub inne osoby prawne jednostek samorządu terytorialnego. Osoby te nie mogą zostać zgłoszone do więcej niż dwóch spółek prawa handlowego z udziałem podmiotów zgłaszających te osoby.
Naruszenie powyższych zakazów, w przypadku kierowników gminnych i powiatowych jednostek organizacyjnych skutkuje odwołaniem jej przez właściwy organ najpóźniej po upływie miesiąca od dnia, w którym ten organ uzyskał informację o przyczynie odwołania.
Dyrektor szkoły nie może ukryć, że prowadzi działalność gospodarczą, gdyż zgodnie ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym lub ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym jest zobowiązany do składania oświadczeń majątkowych.
Ponadto należy pamiętać, że kierownik jednostki organizacyjnej gminy jest zobowiązany do złożenia oświadczenia o działalności gospodarczej prowadzonej przez ich małżonka, wstępnych, zstępnych oraz rodzeństwo, jeżeli działalność ta wykonywana jest na terenie gminy, w której osoba obowiązana do złożenia oświadczenia pełni funkcję lub jest zatrudniona. Obowiązani są oni również do złożenia oświadczenia o umowach cywilnoprawnych zawartych przez ich małżonków, wstępnych, zstępnych i rodzeństwo, jeżeli umowy te zawarte zostały z organami gminy, jednostkami organizacyjnymi gminy lub gminnymi osobami prawnymi i nie dotyczą stosunków prawnych wynikających z korzystania z powszechnie dostępnych usług lub ze stosunków prawnych powstałych na warunkach powszechnie obowiązujących.
Jednak według mojej opinii, nic nie stoi na przeszkodzie, aby taką działalność gospodarczą prowadził współmałżonek dyrektora szkoły. Zarówno KN, jak i u.s.o. nie zabraniają nauczycielom prowadzenia działalności gospodarczej. Dodatkowo w tym przypadku ewentualna działalność gospodarcza współmałżonka dyrektora szkoły ma mieć miejsce na terenie innej gminy.
Przedstawiam również wzór formularza oświadczenia majątkowego kierownika jednostki organizacyjnej, przy założeniu, że organem prowadzącym dla szkoły jest gmina (autor pytania tego nie określił). W przypadku, gdy organem prowadzącym będzie powiat, należy zastosować oświadczenie majątkowe przewidziane dla członka zarządu powiatu, sekretarza powiatu, skarbnika powiatu, kierownika jednostki organizacyjnej powiatu, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu starosty, które zostało zamieszczone w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 lutego 2003 r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego powiatu, członka zarządu powiatu, sekretarza powiatu, skarbnika powiatu, kierownika jednostki organizacyjnej powiatu, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu starosty.
