W 2024 r. w Polsce funkcjonowało 1490 punkty nieodpłatnej pomocy prawnej, w 2025 r. będzie ich o trzy mniej.
Zmiana ta spowodowana jest tym, że w województwie śląskim (powiat zawierciański, miasto Jaworzno oraz miasto Sosnowiec) oraz zachodniopomorskim (powiat myśliborski) ubędzie w sumie czterech punktów, a jeden punkt przybędzie w województwie dolnośląskim (w powiecie trzebnickim funkcjonować będą w 2025 r. nie 2 a 3 punkty nieodpłatne pomocy prawnej). Zmiany dotkną także województwo mazowieckie, ale nie będą one wpływały na ogólną liczbę punktów (z 4 do 3 zmniejszy się liczba punktów w powiecie ostrołęckim, natomiast w powiecie piaseczyńskim wzrośnie z 8 do 9). W pozostałych województwach liczba punktów nieodpłatnej pomocy prawnej w 2025 r. nie zmieni się.
Takie m.in. informacje można wyczytać z uzasadnienia do projektu rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie wysokości kwoty bazowej w 2025 r. (B832). Z samego projektu zaś wynika, że „w 2025 r. kwota bazowa stanowiąca podstawę ustalenia wysokości dotacji na finansowanie zadań polegających na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej, o której mowa w art. 11 ust. 7 zdanie drugie ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, wynosi 6104 zł.” (par. 1 projektowanego rozporządzenia).
Porównanie: Kwota bazowa a wynagrodzenie
Po raz pierwszy kwota bazowa (w wysokości 5150 zł) została określona na rok 2016, w latach 2017 i 2018 wynosiła ona 5217 zł, w latach 2019–2023 było to 5500 zł, a w roku 2024 kwota wynosi 5863 zł (wzrost o 6,6 proc., czyli prognozowaną na 2024 r. średnioroczną dynamiką cen towarów i usług konsumpcyjnych) – na przestrzeni 9 lat wysokość kwoty bazowej wzrosła zatem łącznie o 13,84 proc. Jeżeli w tych wyliczeniach uwzględnimy proponowaną kwotę bazową na 2025 r. (przypomnijmy 6104 zł), to otrzymamy procentowy wzrost o 18,52 proc. (kwotowo: 954 zł).
Dla porównania: W tym samym czasie (lata 2016-2024) minimalne wynagrodzenie za pracę wzrosło o 132,43 proc. Oznacza to, że minimalne wynagrodzenie za pracę, przysługujące - co do zasady - najmniej wykwalifikowanym pracownikom wzrosło pomiędzy 2016 r., a 2024 r. o 2450 zł brutto (z 1850 zł brutto do 4300 zł brutto - tyle wynosi kwota minimalnego wynagrodzenia za prace od 1 lipca 2024 r.).
Czytaj też w LEX: Podatkowe aspekty udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego przez adwokata lub radcę prawnego >
Warto też przypomnieć, że zgodnie z rządową propozycją (z dnia 13 czerwca 2024 r.) minimalne wynagrodzenie za pracę od 1 stycznia 2025 r. ma wynosić 4626 zł brutto. Oznacza to, że w latach 2016-2025 minimalne wynagrodzenie za pracę wzrośnie o 150,05 proc. (kwotowo: 2776 zł)
W tym samym czasie, o 101,30 proc. (kwotowo: 4100,17 zł), wzrosło przeciętne wynagrodzenie za pracę w gospodarce narodowej z 4047,21 zł w 2016 r. do 8147,38 zł. Tyle bowiem, zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 13 maja 2024 r. wynosiło przeciętne wynagrodzenie w pierwszym kwartale 2024 r. (M.P. z 2024 r., poz. 358).
Aby ułatwić porównanie przytoczonych wyżej wielkości minimalnego wynagrodzenia za pracę, wynagrodzenia przeciętnego oraz kwoty bazowej nieodpłatnej pomocy prawnej prezentujemy je w poniższej tabeli.
Ile na wynagrodzenia dla świadczących nieodpłatną pomoc prawną?
W 2023 r. kwota bazowa na realizację zadania opisanego w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 945; dalej: u.n.p.p.) została określona na poziomie 5500 zł.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 u.n.p.p. dotacja ta jest przeznaczana w 91 proc. na wynagrodzenia dla radców prawnych oraz adwokatów świadczących usługi nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umów zawartych z powiatem, a w przypadku powierzenia prowadzenia punktu organizacji pozarządowej – na wynagrodzenie dla tej organizacji. Przepis ten stanowi ponadto, że 6 proc. dotacji przeznacza się na koszty „administracyjno – techniczne”, a pozostałe 3 proc. na realizację zadań z zakresu edukacji prawnej.
Z powyższego wynika, że miesięczne wynagrodzenie dla świadczących usługi nieodpłatnej pomocy prawnej (na jeden punkt) wynosiło od 1 stycznia 2023 r. (91 proc. z 5500 zł) 5005 zł brutto. Natomiast od 1 stycznia 2024 r. wynagrodzenie miesięczne na jeden punkt prowadzony przez samorząd adwokacki / radcowski albo organizacje pozarządową wynosi (91 proc. z 5 863 zł) 5335,33 zł. Oznacza to wzrost (rok do roku) o 6,6 proc. (kwotowo o 330,30 zł brutto).
Sprawdź również książkę: Nadzór i kontrola finansów Jednostek Samorządu Terytorialnego >>
Dla porównania od 1 stycznia 2023 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 3490 zł brutto, a obecnie (po podwyżkach: od 1 lipca 2023 r. – 3600 zł brutto; od 1 stycznia 2024 r. – 4242 zł brutto) po ostatniej podwyżce z 1 lipca br. wynosi 4300 zł. Oznacza to wzrost (rok do roku) o 23,20 proc. (kwotowo o 810 zł brutto).
W 2025 r. wynagrodzenie miesięczne brutto na jeden punkt nieodpłatnej pomocy prawnej wyniesie (zakładając, że proponowana kwota bazowa 6104 zł się utrzyma) wyniesie 5554,64 zł. To oznacza wzrost (2024-2025) o 4,11 proc. (kwotowo o 219,31 zł brutto). W 2025 r. czeka nas także podwyżka minimalnego wynagrodzenia (i to dwukrotna) od 1 stycznia 2025 r. ma ono wynosić brutto 4626 zł. Oznacza to wzrost (2024-2025) o 7,5 proc. (kwotowo o 326 zł brutto).
Czytaj też w LEX: Organizacja pomocy prawnej >
Negatywna opinia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego
Projekt rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie wysokości kwoty bazowej w 2025 r. (B832) był dyskutowany na posiedzeniu Zespołu ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, które odbyło się 15 lipca 2024 r. Projekt został zaopiniowany negatywnie (opinia wiążąca, wdana przez Zespół ds. APiBO w imieniu KWRiST). O negatywnie zaopiniowanie projektu wnioskował Związek Powiatów Polskich.
- Musimy też stać na stanowisku zgodnym z tym, które podnosiliśmy przez minione parę lat, że stawki, przy obecnym systemie rozjechały się w stosunku do pierwotnych założeń i zaczynają być wyzwaniem z punktu widzenia funkcjonowania punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, w związku z czym proponuję, tak jak zostało powiedziane, wydajemy opinię negatywną – poinformował w trakcie posiedzenia Zespołu ds. APiBO Grzegorz Kubalski, zastępca dyrektora Związku Powiatów Polskich.
Wniosek ten został poparty przez całą stronę samorządową KWRiST.
- Kwota, którą proponuje Ministerstwo Sprawiedliwości, czyli te 6104 zł jest, w naszej opinii za niska, aby zadanie to realizować rzetelnie - mówił Mariusz Marszał, doradca Przewodniczącego Zarządu Związku Gmin Wiejskich RP ds. legislacyjnych i programowych.
Czytaj też: Rząd szykuje zmiany w finansach jednostek samorządu terytorialnego >
- Uważam, że mamy do czynienia ze schyłkiem nieodpłatnego poradnictwa prawnego w Polsce i trzeba sobie uczciwie i otwarcie powiedzieć, że stawki, które są przeznaczane na to poradnictwo powodują, że jego jakość po prostu musi spadać - dodawał Marek Wójcik, pełnomocnik Zarządu - ekspert ds. legislacyjnych Związku Miast Polskich.
- Zespół, w imieniu Komisji Wspólnej, negatywnie opiniuje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie kwoty bazowej w 2025 roku w związku z niewystarczającą waloryzacją tej kwoty w stosunku do realnych potrzeb – konkludował Krzysztof Matyjaszczyk, prezydent Częstochowy i współprzewodniczący Zespołu ds. Administracji Publicznej i Bezpieczeństwa Obywateli. – Jednocześnie oczekujemy na zmiany systemowe, które usprawnią system bezpłatnych porad prawnych i finansowania tych bezpłatnych porad prawnych.
Czytaj też w LEX: Zadania powiatu w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.