Dzięki reformie programu uszczelniono zasady przyznawania dofinansowań, wzmocniono też rolę gmin w programie przez powierzenie im roli operatorów, wprowadzono standardy jakości pomp ciepła i kotłów na biomasę oraz zwiększono monitoring wykonawców.

- Bardzo dobrą wiadomością jest też to, że pozyskaliśmy na ten program nową pulę pieniędzy 10 mld zł bezzwrotnych dotacji – powiedziała na konferencji prasowej minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska.

Minister podkreśliła, że nowej odsłonie programu towarzyszą trzy podstawowe cele: skuteczniejsza walka z ubóstwem energetycznym, koniec z tzw. rachunkami grozy, a także wyeliminowanie nadużyć.

Przeczytaj także

Co nowego w programie?

  • Obowiązkowe potwierdzenie standardu energetycznego przed i po inwestycji.
  • Warunki dofinansowania dla najuboższych energetycznie uzależnione są kryterium dochodowego i standardu energetycznego budynku.
  • Ogólnopolski system operatorów - bezpłatne wsparcie dla beneficjentów najwyższego i podwyższonego poziomu dofinansowania. Operatorzy programu bezpłatnie pomogą osobom o najniższych dochodach na ścieżce dofinansowania, realizacji przedsięwzięcia i jego rozliczenia. Operatorami w pierwszej kolejności będą gminy i WFOŚiGW.
  • Racjonalizacja wydatków - maksymalne kwoty dotacji w poszczególnych rodzajach kosztów kwalifikowanych oraz limity dotacji jednostkowych na m.kw. powierzchni ocieplenia.

Nowa odsłona programu skierowana jest do osób fizycznych, które są właścicielami lub współwłaścicielami domu jednorodzinnego lub wydzielonego w nim lokalu mieszkalnego z wyodrębnioną księgą wieczystą. Nowością w programie jest minimalny okres tej własności – 3 lata. Obostrzenie to nie dotyczy sytuacji spadkowych.

Na jeden budynek lub lokal mieszkalny można dostać jedno dofinansowanie, a beneficjentem można być tylko raz. Dotacja jest wypłacana przez WFOŚiGW w całości lub w maksymalnie trzech częściach. Do dofinansowania kwalifikują się inwestycje tylko w tych budynkach, które uzyskały pozwolenie na budowę do 31 grudnia 2020 r. Dopuszcza się pozostawienie kominków wykorzystywanych na cele rekreacyjne, ale pod warunkiem, że spełniają wymagania ekoprojektu oraz docelowe wymogi uchwał antysmogowych obowiązujących na danym terenie oraz nie są głównym źródłem ogrzewania.

Wyższe progi dochodowe

Program zakłada trzy poziomy dofinansowania według progów dochodowych w gospodarstwie domowym, które zostały podwyższone.

  • Poziom najwyższy - do 100 proc. kosztów kwalifikowanych – obowiązuje przy miesięcznym dochodzie do 1 300 zł na osobę w gospodarstwach wieloosobowych lub do 1 800 zł w gospodarstwie domowym jednoosobowym, oraz dla tych, którzy mają ustalone prawo do zasiłku (stałego, okresowego, rodzinnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego). Dofinansowanie w najwyższym progu przewidziano tylko dla ubogich energetycznie, czyli dla budynków lub lokali, w których zapotrzebowanie na energię użytkową do ogrzewania wynosi powyżej 140 kWh/m2 rocznie.
  • Poziom podwyższony – do 70 proc kosztów kwalifikowanych – obowiązuje przy miesięcznym dochodzi do 2 250 zł na osobę lub 3 150 zł w gospodarstwach jednoosobowych.
  • Poziom podstawowy – dotacja do 40 proc. kosztów kwalifikowanych – skorzystają ci, których roczny dochód nie przekracza 135 000 zł.

Audyt energetyczny i świadectwo charakterystyki energetycznej

W ramach programu wprowadzono ponadto wymóg obowiązkowego potwierdzenia standardu energetycznego budynku – zarówno przed przeprowadzeniem inwestycji, jak i po. Mają do tego posłużyć:

  • przed realizacją przedsięwzięcia – audyt energetyczny wraz z dokumentem podsumowującym audyt energetyczny (określą, jaki jest stan energetyczny budynku i jakie prace należy wykonać, żeby zmniejszyć zapotrzebowanie na energię do ogrzewania),
  • po realizacji przedsięwzięcia – świadectwo charakterystyki energetycznej (potwierdzi zmniejszenie zapotrzebowania na energię do ogrzewania).

Oba te dokumenty muszą być podpisane przez osobę wpisaną do rejestru osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej, powinny zostać poprzedzone wizytą w domu. Na audyt można również pozyskać dotację z programu Czyste powietrze – łącznie do 1 600 zł.

 

Gminy operatorem: komu mogą pomóc?

Bardzo dużą zmianą w programie jest wprowadzenie funkcji operatora, który przeprowadzi beneficjenta przez całą inwestycję i będzie nadzorował, żeby inwestycja była prowadzona dobrze. Operatorów wyszukiwać będą gminy, które od Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej otrzymają także wynagrodzenie - 1700 zł za każdy przepracowany wniosek w ramach wsparcia w wypełnianiu dodatkowych obowiązków. 
- Operator będzie gwarantował, że inwestycja nie będzie prowadziła do rachunków grozy, a będzie je obniżać. Będzie zachęcał do tej inwestycji, będzie pomagał w wybraniu wykonawcy, będzie sprawdzał, czy ta inwestycja idzie dobrze - powiedział wiceminister klimatu i środowiska Krzysztof Bolesta. Obecność operatorów będzie obowiązkowa w przypadku beneficjentów kwalifikujących się do najwyższych dotacji.

System operatorów programu Czyste Powietrze opiera się o bezpłatne wsparcie dla beneficjentów najwyższego i podwyższonego poziomu dofinansowania. Operatorzy (w I etapie operatorami będą gminy i WFOŚiGW, w II etapie również sprawdzone, rzetelne podmioty) będą bezpłatnie wspierać beneficjenta krok po kroku, od podjęcia decyzji o dofinansowaniu, przez realizację przedsięwzięcia aż do jego zakończenia i rozliczenia.

Zaliczka na Czyste Powietrze na nowych zasadach

Prefinansowanie (zaliczka) w nowej odsłonie programu Czyste Powietrze możliwe jest tylko przez operatora i tylko w najwyższym oraz podwyższonym poziomie dofinansowania. Zaliczka wynosi do 35 proc. i jest uwarunkowana przedłożeniem wraz z wnioskiem o dofinansowanie maksymalnie trzech umów z wykonawcami na realizację przedsięwzięcia.

WFOŚiGW będzie wypłacał zaliczkę na konto wykonawcy na podstawie: dyspozycji beneficjenta, faktury zaliczkowej oraz listy sprawdzającej operatora, potwierdzającej spełnienie warunków programu.

Limit dotacji na metr kwadratowy

W nowym Czystym Powietrzu określone zostały maksymalne kwoty dotacji w poszczególnych rodzajach kosztów kwalifikowanych. Ograniczono także poziom dofinansowania prac towarzyszących niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia, ale niebędących jego głównym elementem. Wyznaczono limity dotacji jednostkowych na metr kwadratowy powierzchni ocieplenia stropów, podłóg i ścian oraz za okna. Katalog kosztów kwalifikowanych został ujęty w załączniku nr 2 do nowego programu.

Podatek od towarów i usług (VAT), nawet w przypadku 100 proc. dotacji, nie był i wciąż nie jest kosztem kwalifikowanym, zatem jego koszt będzie ponosił beneficjent.

Przeczytaj także:  Program Czyste powietrze specjalnie dla dotkniętych powodzią

Lista zielonych materiałów i urządzeń tzw. lista ZUM

Beneficjenci programu Czyste Powietrze mogą skorzystać z listy ZUM, która pomaga w wyborze urządzeń i materiałów kwalifikujących się do dofinansowania. Lista ZUM jest obowiązkowa w przypadku wyboru:

  • pomp ciepła,
  • kotłów zgazowujących drewno
  • kotłów na pelet.

Obecnie na liście znajdują się tylko te pompy ciepła, które mają badania z europejskiego laboratorium, potwierdzające zadeklarowane przez producenta parametry urządzania. Szczegółowe informacje o programie są dostępne na stronie Czyste powietrze