Termin uruchomienia Centralnego Rejestru Wyborczego wskaże Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej. Stosowany komunikat zostanie ogłoszony w Dzienniku Ustaw.

Czytaj: Ruszył Centralny Rejestr Wyborców >

Uruchomienie CRW wymaga wcześniejszych przygotowań w zakresie zasilenia tego rejestru danymi. Od strony technicznej do CRW zostaną pobrane dane z dwóch systemów: systemu Wsparcia Organów Wyborczych znajdującego się obecnie w gestii Krajowego Biura Wyborczego oraz z rejestru PESEL. Centralny Rejestr Wyborców wejdzie w skład Systemu Rejestrów Państwowych – kluczowego systemu zawierającego następujące rejestry: rejestr PESEL, Rejestr Dowodów Osobistych, Rejestr Stanu Cywilnego, Rejestr Danych Kontaktowych, Centralny Rejestr Sprzeciwów, System Odznaczeń Państwowych oraz Rejestr Dokumentów Paszportowych.

 

Jeden rejestr zamiast 2,5 tysiąca baz

Minister Cyfryzacji uzasadniał konieczność budowy Centralnego Rejestru Wyborców tym, że obecnie to gminy prowadzą lokalne rejestry wyborców, przy pomocy których sporządzają spisy wyborców na poszczególne wybory, z wykorzystaniem różnych systemów informatycznych.  W kraju funkcjonuje więc blisko 2,5 tys. baz danych o wyborcach, które oparte są na różnych systemach informatycznych. A to generuje liczne problemy z organizacją wyborów i prawami wyborczymi, przede wszystkim w zakresie:

  • możliwości wyboru jako stałego miejsca na głosowanie gminy miejsca zamieszkania, innej niż gmina miejsca zameldowania;
  • możliwości zmiany miejsca głosowania na konkretne wybory.

Według ministerstwa konieczność przekazywania zawiadomień między gminami o zmianach miejsca głosowania wyborców wymaga bardzo dużego zaangażowania urzędników samorządowych w dopisywanie oraz skreślanie wyborców ze spisów wyborców przed wyborami, a także powiadamiania wyborców o dokonanych czynnościach. Wiąże się też z ryzykiem figurowania danego wyborcy w więcej niż jednym rejestrze lub spisie wyborców.

Rozproszenie informacji utrudnia również proces organizacji wyborów za granicą. Obecnie każdy wyborca, który zgłasza się do konsula z wnioskiem o dopisanie go do spisu wyborców, musi zostać zweryfikowany w zakresie posiadania czynnego prawa wyborczego, co rodzi konieczność wymiany informacji z gminą w kraju. Ponadto gmina jest zobowiązana do wykreślenia wyborcy przebywającego za granicą ze spisu wyborców w tej gminie. Bardzo krótki czas na weryfikację danych rodzi ryzyko nieuprawnionego głosowania i nie wykreślenia wyborcy ze spisu w kraju. 

Dodatkowo istnieje ryzyko niespójności danych wyborców, z uwagi na wielokrotne ich powielanie (lokalne rejestry wyborców bazują na danych zgromadzonych w rejestrach mieszkańców gminy, a te z kolei zasilane są przez rejestr PESEL).

Czytaj w LEX: Prowadzenie rejestrów wyborców przez gminę - komentarz praktyczny >>>

Czytaj w LEX: Zagadnienia prawne związane z prowadzeniem rejestru wyborców >>>

 

Remedium na problemy - Centralny Rejestr Wyborców

Problemy te ma rozwiązać Centralny Rejestr Wyborców, który ma służyć do:

  1. sporządzania spisów wyborców;
  2. sporządzania spisów osób uprawnionych do udziału w referendum;
  3. ustalania liczby wyborców;
  4. sprawdzania posiadania prawa wybierania przy okazji weryfikacji podpisów złożonych właściwemu organowi, w związku z zamiarem przeprowadzenia referendum lub zgłoszeniem inicjatywy ustawodawczej przez obywateli;
  5. innych zadań określonych we właściwych ustawach.

Według rządu korzyści z powstania CRW będą następujące:

  • jednolite rozwiązanie informatyczne dla wszystkich gmin przy organizacji wyborów - centralnie zebrane dane o wyborcach, w tym obecnie dopisanych do gminnych rejestrów wyborców;
  • każdy wyborca w jednym rejestrze wpisany do konkretnego obwodu i okręgu;
  • dostęp i obsługa centralnego rejestru przez gminy oraz organów wyborczych w czasie rzeczywistym;
  • integracja z rejestrem PESEL jako rejestrem referencyjnym – automatyczne dopisanie wyborcy do obwodu głosowania na podstawie adresu zameldowania;
  • brak konieczności wzajemnego zawiadamiania się gmin o dopisaniu wyborcy do obwodu według miejsca zamieszkania, co eliminuje ryzyko podwójnego figurowania wyborcy w dwóch miejscach i obniża koszty obsługi wyborów;
  • odmiejscowienie wydawania zaświadczeń o prawie do głosowania;

Dostęp do CRW będą posiadać:

  • wójtowie;
  • stałe organy wyborcze,
  • minister właściwy do spraw informatyzacji;
  • minister właściwy do spraw zagranicznych
  • konsulowie.

 Środki na realizację tego zadania, tak jak dotychczas na prowadzenie lokalnego rejestru wyborców, będzie przekazywać Państwowa Komisja Wyborcza. Przez aktualizację rejestru należy rozumieć każdą dokonaną w nim zmianę, a więc również aktualizacją rejestru będzie wprowadzenie danych do Centralnego Rejestru Wyborców.

Czytaj w LEX: Penalizacja czynów godzących w równość formalną wyborów i referendum >>>

Czytaj w LEX: Lewandowski Tomasz, Rejestr wyborców i spis wyborców >>>

 

Kiedy wyborca zechce zmienić miejsce głosowania

Budowa CRW umożliwi budowę nowej usługi elektronicznej, która pozostawi wyborcom możliwość jednorazowej zmiany miejsca głosowania na konkretne wybory, a ponadto zapewni automatyczne przeniesienie wyborcy między spisami wyborców, z uwagi na fakt sporządzania ich w tym samym rejestrze. Uruchomienie usługi będzie następować po 45 dniu przed dniem wyborów, tj. po upływie terminu na zmianę siedzib obwodowych komisji wyborczych.

Wyborcom pozostawia się możliwość złożenia pisemnego wniosku o jednorazową zmianę miejsca głosowania. Wniosek kierowany jest do urzędu gminy właściwego dla wybranego obwodu głosowania na obszarze gminy, w której wyborca przebywać będzie w dniu wyborów. Ustawa doprecyzowuje, że wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej, w których możliwa jest druga tura wyborów, możliwe będzie dopisanie się do spisu wyborców także przed drugą turą wyborów.

Ustawa określa, że wyborcy zameldowani na pobyt stały na obszarze danej gminy, będą ujmowani w rejestrze z urzędu w obwodzie głosowania właściwym dla adresu zameldowania. Wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy bez zameldowania na pobyt stały, będą ujmowani w obwodzie głosowania właściwym dla adresu stałego zamieszkania, jeżeli złożą w tej sprawie wniosek do urzędu gminy najpóźniej na 5 dni przed dniem wyborów lub referendum. Wyborcy będą mogli wnieść do właściwego wójta reklamację w związku z niewłaściwym ujęciem w obwodzie głosowania. Wójt będzie miał trzy dni na rozpatrzenie reklamacji i wydanie decyzji w tej sprawie.

Czytaj w LEX: Skutki wymeldowania z miejsca pobytu >>>

Czytaj w LEX: Zapewnienie wyborcom wglądu do kopii protokołu głosowania w obwodzie >>>

Przeczytaj także: Posłowie PiS chcą bezkarności dla samorządowców, którzy włączyli się w wybory kopertowe >

Rejestr centralny, ale obowiązki po stronie samorządów

Choć rejestr ma być centralny, to nadal za aktualizację zgromadzonych danych odpowiadać będą wójtowi, burmistrzowie i prezydenci. Zdaniem Leszka Świętalskiego, dyrektora biura Związku Gmin Wiejskich RP, z jednej strony - taki rejestr pomoże w organizacji wyborów, z drugiej - nadal nie pozwoli usunąć wszystkich osób, które znajdują się w tym rejestrze, bo wyjechały z Polski, nawet z zamiarem stałego zamieszkania za granicą. Wójtowie nie będą mieli do tego narzędzi.

- A takie osoby wpływają na zafałszowanie frekwencji wyborczej – mówi Leszek Świętalski przypominając, że rząd za frekwencję wyborczą podczas wyborów prezydenckich nagradzał samorządy samochodami strażackimi.

Czytaj w LEX: Prawa wyborcze osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Omówienie wyroku ETPC z dnia 15 lutego 2022 r., 26081/17 >>>

Czytaj w LEX: Utrata biernego prawa wyborczego po objęciu mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Glosa do wyroku WSA z dnia 25 kwietnia 2017 r., II SA/Lu 192/17 >>>

Łatwiej zrealizować wybory kopertowe  

Prawnicy zwracają też uwagę, że powstanie Centralnego Rejestru Wyborców spowoduje, że łatwej będzie można zorganizować wybory korespondencyjne. Filip Pazderski przypomina, że w 2020 roku rząd prosił i groził gminom aby udostępniły spis wyborców.

- Ta baza rozwiązuje problemy rządu, które powstały podczas tzw. wyborów kopertowych. Po powstaniu CRW rząd będzie miał spis wyborców połączony z bazą PESEL – zwraca uwagę ekspert.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.