Do tych zadań należą m.in. sprawy gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego (art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym). Realizacja tych zadań następuje w trybie odpowiednich przepisów prawa materialnego, w tym przypadku przede wszystkim ustaw: o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 ze zm.; dalej: u.g.n.). 

Budowa dróg gminnych jako zadanie własne gminy

Realizacja ustawowych obowiązków dotyczących budowy dróg gminnych wymaga przede wszystkim podjęcia przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (art. 14 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). W planie tym określa się obowiązkowo m.in. przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczające tereny o różnym przeznaczeniu lub różnych zasadach zagospodarowania (art. 15 ust. 2 pkt 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym), a także zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji (art. 15 ust. 2 pkt 10 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Kolejnym etapem jest podjęcie działań w celu pozyskania terenów dla takiego zamierzenia przy wykorzystaniu instrumentów przewidzianych w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym gmina samodzielnie decyduje o zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty, w tym o konieczności budowy określonych dróg gminnych. W żadnym razie jednak mieszkańcy gminy lub inne podmioty działające na jej terenie nie mogą skutecznie domagać się przeprowadzenia i budowy drogi gminnej we wskazanym przez siebie miejscu. Nałożenie na gminę obowiązku budowy drogi nie prowadzi bowiem do powstania po stronie mieszkańca gminy ani żadnego innego podmiotu, np. inwestora budującego osiedle mieszkaniowe, uprawnienia, na podstawie którego przysługiwałoby mu żądanie budowy przez gminę drogi.

Ustawa o drogach publicznych przewiduje, że drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie ustawy o drogach publicznych do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych (art. 1 ustawy o drogach publicznych). Drogami gminnymi są drogi o znaczeniu lokalnym, które nie są zaliczone do innej kategorii (tj. dróg powiatowych, wojewódzkich bądź krajowych) i stanowią uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych (art. 7 ust. 1 ustawy o drogach publicznych). Zaliczenie do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy, po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu (art. 7 ust. 2 ustawy o drogach publicznych). Drogi niezaliczone do żadnej kategorii dróg publicznych, a takimi drogami są drogi dojazdowe np. do gruntów rolnych i leśnych czy też drogi w osiedlach mieszkaniowych, są drogami wewnętrznymi. Ich budowa, przebudowa, utrzymanie oraz zarządzanie należy do zarządcy terenu, a w przypadku jego braku – do właściciela. Także do zarządcy terenu, na którym jest zlokalizowana droga, a w przypadku jego braku do właściciela terenu, należy finansowanie inwestycji związanych z urządzeniem, a następnie utrzymaniem drogi wewnętrznej (art. 8 ust. 1–3 ustawy o drogach publicznych).

W stosunku do dróg niezaliczonych do żadnej z kategorii dróg publicznych (dróg wewnętrznych) organy gminy nie mają żadnych kompetencji do orzekania w drodze decyzji o ich urządzeniu czy odtworzeniu w miejscu, w którym w przeszłości przebiegała. Wszelkie uprawnienia w tym zakresie przysługują wyłącznie właścicielom nieruchomości, którzy ewentualnie zechcą część nieruchomości przeznaczyć pod budowę drogi wewnętrznej i przedsięwzięcie to sfinansują. 

W stosunku do nieruchomości pozostających we władaniu Skarbu Państwa czy jednostki samorządu terytorialnego żaden przepis prawa nie przewiduje, by mieszkaniec danego terenu zainteresowany budową drogi mógł skutecznie żądać urządzenia na tym terenie drogi, a organ był uprawniony do orzekania o tym w drodze decyzji administracyjnej. Stąd też żądanie skierowane do organu administracji publicznej np. przywrócenia pasa drogi gminnej w drodze decyzji administracyjnej nie może wywołać skutku procesowego w postaci wszczęcia postępowania. Ewentualnie, wszczęte (błędnie) w takiej sprawie postępowanie administracyjne powinno podlegać umorzeniu na podstawie art. 105 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Krzysztof Kaszubowski

Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)


____________________________________________________________________________________

Zachęcamy do zapoznania się z książką autorstwa Elżbiety Kornberger-Sokołowskiej, Julii Zdanukiewicz i Rafała Cieślaka pt. " Jednostki samorządu terytorialnego jako beneficjenci środków europejskich ". Monografia poświęcona jest jednemu z najistotniejszych problemów materialnego i proceduralnego prawa finansów publicznych tj. szeroko ujmowanym środkom finansowym z UE.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl