Czy właściciel gruntu, czy też bezpośredni sprawca jest za to odpowiedzialny?

Czy gmina ma obowiązek reagowania na oficjalne doniesienia o takiej działalności?

Jeśli tak to, w jaki sposób i kogo powinna informować?

Odpowiedź

Organem kompetentnym do ścigania sprawcy nielegalnej eksploatacji kopalin jest prokuratura, a organem uprawnionym do ukarania sprawcy jest sąd. W zależności od wagi popełnionego czynu sprawca będzie odpowiadał karnie w zależności od wagi przestępstwa albo w trybie ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275) - dalej k.w., albo w trybie ustawy z dnia z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) - dalej k.k. Prowadzenie postępowania karnego nie wyłącza postępowania administracyjnego w trybie art. 85 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z późn. zm.) - dalej pr. geol.

Natomiast organem uprawnionym do wszczęcia postępowania administracyjnego w sprawie nielegalnego (bezkoncesyjnego) wydobycia kopaliny i nałożenia podwyższonej opłaty eksploatacyjnej jest: w przypadku nielegalnego wydobycia kopalin występujących w granicach obszarów morskich - minister właściwy do spraw środowiska, pozostałych kopalin – właściwy starosta. Za wydobywanie kopaliny z rażącym naruszeniem warunków koncesji – właściwy organ koncesyjny.

Wydobycie bez koncesji, nawet na własne potrzeby i z terenu będącego przedmiotem własności podmiotu, który kopalinę wydobył nie zwalnia z odpowiedzialności, o której mowa w art. 85a pr. geol. Jeśli o nielegalnym wydobyciu zawiadomiony zostanie np. starosta, to wszczyna postępowanie polegające na:

Po otrzymaniu zawiadomienia prokurator powinien zlecić Policji przeprowadzenie oględzin w terenie, podczas których zostanie ustalona przybliżona lokalizacja i wymiary wyrobiska, i w miarę możliwości udokumentować fotograficznie stan wyrobiska. Jednocześnie powinien zostać zawiadomiony właściwy starosta, a w przypadkach skomplikowanych również marszałek województwa, aby organ podjął postępowanie administracyjne w ramach swoich kompetencji.

Prokurator może sprawę umorzyć warunkowo w przypadku wydobycia "mniejszej wagi", które miało miejsce incydentalnie i nie było związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (np. sprzedażą wydobytej kopaliny). Natomiast prokurator umorzy postępowanie, gdy sprawcy nie uda się ustalić. Natomiast starosta będzie "równolegle prowadził postępowanie. Regułą jest, że za nieruchomość odpowiada właściciel. Jednakże, gdy nie jest on sprawcą nielegalnego wydobycia kopaliny nie poniesie konsekwencji administracyjnej (pod warunkiem, że nie on eksploatował kopalinę).

W przypadku ustalenia sprawcy (jest nim np. właściciel nieruchomości) oraz okoliczności tego wydobycia świadczące, że nie nosiło cech działalności gospodarczej, to starosta może odstąpić od naliczenia podwyższonej opłaty eksploatacyjnej. Istotnym będzie wyjaśnienie osoby, która nielegalnie kopalinę wydobyła. Jakkolwiek przepis art. 85a pr. geol. brzmi jednoznacznie, to w praktyce przepisy nie są interpretowane tak ściśle. Z treści orzeczeń NSA wynika, że decyzja o ukaraniu za wydobycie kopaliny bez koncesji może być uchylona. Sądy wymagają, aby urzędnicy wykazali, że wydobycie kopaliny wiąże się z zamiarem jej gospodarczego wykorzystania. Ponadto wydobycie powinno mieć charakter zarobkowy i być wykonywane w sposób ciągły i zorganizowany (wyrok WSA w Łodzi z 29 kwietnia 2008 r., III SA/Łd 758/07).