SN: Od dowodów zależeć będzie, czy strona posiadała nieruchomość jak właściciel czy nie

Dopuszcza się zmianę charakteru posiadania rzeczy z zależnego na samoistne. Aby jednak uznać, że takie przekształcenie nastąpiło należy stwierdzić, czy posiadacz zamanifestował to na zewnątrz - orzekł Sąd Najwyższy. Różnice między posiadaniem samoistnym a zależnym wyjaśnia adwokat i mediator Piotr Ruszkiewicz.

W sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie wnioskodawca złożył skargę kasacyjną. Autor skargi domagał się, aby Sąd Najwyższy wyjaśnił czy sporna nieruchomość była posiadana przez niego samoistnie czy zależnie. Wnioskodawca podkreślił, że sąd okręgowy wadliwie zastosował w sprawie przepisy o zasiedzeniu i o posiadaniu. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. W sprawie nie wystąpiły poważne wątpliwości prawne, które uzasadniałyby jej przyjęcie – wskazał Sąd Najwyższy.

To czy skarga kasacyjna podlega merytorycznemu rozpoznaniu zależy od zaistnienia przesłanek z art. 398(9) § 1 k.p.c. Skarżący domagał się wyjaśnienia zagadnienia, które nie miało charakteru doniosłego z punktu widzenia rozwoju prawa. Aby można było uznać, że w sprawie pojawiło się zagadnienie, które dotąd jeszcze nie było analizowane w orzecznictwie, autor skargi powinien właściwie je sformułować i przedstawić uzasadnienie. To ugruntowany pogląd. W szczególności przedstawił go Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie II CK 324/03 (LEX nr 1632106).

Posiadanie zależne a samoistne

Sąd Najwyższy wskazał, że sądy obu instancji zasadnie uznały, że wnioskodawca posiadał sporną nieruchomość jako posiadacz zależny a nie samoistny. Wnioskodawca nie zdołał podważyć ustaleń sądów w tym zakresie. Jednocześnie należy uznać, że posiadanie zależne może być przekształcone w posiadanie samoistne. Takie zapatrywanie wyraził w szczególności Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 1 czerwca 2017 r. w sprawie I CSK 587/16 (LEX nr 2329039). Aby uznać, że doszło skutecznie do zmiany charakteru posiadania należy ustalić, że przekształcenie to było zamanifestowane na zewnątrz. To, czy tak się stało badane jest na podstawie materiału dowodowego – podkreślił Sąd Najwyższy.

Komentarz adwokata Piotra Ruszkiewicza

Posiadanie jest tzw. władztwem nad rzeczą, którą może być zarówno rzecz ruchoma (jakiś przedmiot), jak i nieruchomość. Z jednej strony posiadanie daje nam możliwość władania rzeczą w takim zakresie w jakim dysponujemy prawem do rzeczy (np. prawo wynikające z umowy najmu lub dzierżawy). Z drugiej strony jest władztwem, które przejawia się w uzewnętrznianiu wykonywania przysługującego nam prawa do danej rzeczy - prawa własności. Posiadanie w polskim prawie cywilnym korzysta z ochrony tak samo silnej jak prawo własności.  Posiadaczem zależnym jest osoba faktycznie władająca rzeczą, której nie jest właścicielem, ale której prawo władania daną rzeczą wynika z innej niż prawo własności podstawy, np. użytkowania, zastawu, najmu czy dzierżawy.

Posiadacz zależny co do zasady nie rości sobie prawa własności do rzeczy, którą włada. Ma on świadomość, że jej właścicielem jest inna osoba. Jego zachowanie polega więc de facto na korzystaniu z uprawnień właścicielskich przeniesionych na posiadacza zależnego na podstawie innej umowy cywilnoprawnej. W obszarze posiadania zależnego wyróżniamy posiadanie zależne prawne, czyli posiadanie np. na podstawie umowy najmu, jak i posiadanie zależne bezprawne. Posiadanie zależne bezprawne ma miejsce, jeśli rzecz jest posiadana na analogicznej zasadzie jak przy umowie najmu, ale bez zawierania takiej umowy.

Czytaj: Inwestor nie uzyska pozwolenia na budowę, jeżeli nie posiada tytułu prawnego do nieruchomości >>
 

Z kolei posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią włada tak jak właściciel. Przy czym ustawodawca oczekuje w tym przypadku od posiadacza, aby wyrażał on w stosunku do rzeczy wolę wykonywania prawa własności. Posiadanie samoistne również może przybierać formę posiadania samoistnego prawnego (występującego w praktyce wtedy, gdy mamy tytuł prawny w postaci aktu własności danej rzeczy). Posiadanie samoistne bezprawne dotyczyć będzie natomiast sytuacji, w której wejście w posiadanie rzeczy nastąpi bezprawnie.

Bezprawnie rzecz jak właściciel posiada więc np. złodziej. Do przyjęcia samoistności posiadania konieczne jest wykonywanie przez posiadacza czynności wskazujących na samodzielny, rzeczywisty i niezależny od woli innej osoby stan władztwa nad rzeczą. Posiadacz zależny będzie zaś w każdym aspekcie wykonywania przysługującego mu prawa posiadania zależny od ostatecznej woli faktycznego właściciela rzeczy, albowiem nie dysponuje on niezależnym prawem jej posiadania – wyjaśnia - wyjaśnia adwokat Piotr Ruszkiewicz, partner zarządzający Kancelarii Machyński Ruszkiewicz i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni Sp.p. w Poznaniu, mediator, członek Komisji ds. Mediacji przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Poznaniu, mediator Centrum Mediacyjnego NRA.

Postanowienie Sądu Najwyższego z  10 maja 2019 r., I CSK 627/18, LEX nr 2678303.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.