SN: Jak rozliczać majątek między byłymi konkubentami

Sąd Najwyższy postanowił przekazać powiększonemu składowi zagadnienie prawne, które budzi poważne wątpliwości. Chodzi o kwestię, czy rozliczenie pomiędzy byłymi konkubentami kwoty pieniężnej przekazanej przez jednego z nich na zakup nieruchomości przez drugiego konkubenta wyłącznie w jego własnym imieniu następuje w kwocie nominalnej, jeżeli nie zostało zgłoszone żądanie jej waloryzacji, czy z uwzględnieniem zmiany wartości nieruchomości po jej zakupie?

W sprawie przedmiotem rozliczenia była wartość bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanej, wynikającego z faktu ustania wieloletniego konkubinatu, w trakcie którego doszło do przyjęcia przez nią od powoda kwot pieniężnych z przeznaczeniem na pokrycie części cen zakupu dwóch nieruchomości (mieszkania z garażem i garażu), nabytych przez pozwaną wyłącznie we własnym imieniu (na swoje nazwisko).

Zaspokojenie konkubentów

Pomimo takiego sposobu nabycia nieruchomości, ustalono, że celem przysporzenia było zaspokojenie potrzeb wspólnoty konkubenckiej łączącej strony, a nie indywidualnego interesu pozwanej, a co za tym idzie – przysporzenia nie miały charakteru darowizny.  

Sąd Okręgowy, dokonując rozliczenia zaskarżonych kwot na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, zasądził sumę odpowiadającą iloczynowi aktualnej wartości nieruchomości i procentowego udziału, jaki wręczone kwoty stanowiły w cenie zakupu nieruchomości.

Rozliczenie świadczeń pieniężnych

Sąd Apelacyjny po rozpatrzeniu apelacji pozwanej zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji i zasądził wyłącznie sumę wręczonych kwot nominalnych.

Sąd II instancji uznał, powołując się na wyrok SN z 18 stycznia 2017 r., V CSK 198/16, że przyjęta przez Sąd Okręgowy metoda, polegająca na zasądzeniu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia kwoty odpowiadającej aktualnemu stanowi wzbogacenia, jest właściwa wyłącznie w odniesieniu do świadczeń, które są świadczeniami niepieniężnymi. W przypadku świadczeń pieniężnych obowiązek zwrotu obejmuje zasadniczo kwotę nominalną, a jedynie w warunkach określonych w art. 3581 par. 3 k.c. sąd może zmienić wysokość tego świadczenia. Powód z takim żądaniem jednak nie wystąpił i wobec tego waloryzacja świadczeń należnych powodowi w powyższym trybie nie była objęta kognicją sądu ze względu na zakaz orzekania ponad żądanie unormowany w art. 321 par. 1 k.p.c.

Rozpatrując skargę kasacyjną powoda, Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej dostrzegł brak wykształconej linii orzecznictwa dotyczącego sposobu rozliczenia wartości bezpodstawnego wzbogacenia, przybierającego postać świadczenia pieniężnego. Biorąc pod uwagę powyższe, jak również aktualność problemu wobec zmian kulturowych w społeczeństwie oraz występowanie argumentów jurydycznych i aksjologicznych przemawiających za każdym ze wspomnianych wyżej sposobów rozliczenia, Sąd Najwyższy postanowił poddać kwestię pod rozwagę rozszerzonego składu tego Sądu, formułując poważne zagadnienie prawne.  

Postanowienie Izby Cywilnej SN z 14 grudnia 2023 r., sygn. akt II CSKP 1611/22

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.