Powództwa przeciwegzekucyjne to określenie, które obejmuje tzw. merytoryczne środki zmierzające do podważenia tytułu wykonawczego wykonalności. Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie I ACa 85/19 powództwo przeciwegzekucyjne jest środkiem merytorycznej obrony przed egzekucją, zmierzającym do podważenia zasadności lub dopuszczalności egzekucji. Ma ono na celu pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części i tym samym udaremnienie (trwale lub tymczasowo) możliwości przeprowadzenia jakiejkolwiek egzekucji na podstawie tego tytułu wykonawczego.

 

MF szykuje zmiany w postępowaniu egzekucyjnym w administracji>>

 

 

Powództwo opozycyjne i interwencyjne

Przykładowo, sąd zasądził od Jana na rzecz Zbigniewa kwotę 10.000 zł. Wyrok w tej sprawie uprawomocnił się. Zbigniew zainicjował postępowanie egzekucyjne, aby uzyskać od Jana wskazaną kwotę. Tymczasem Jan dokonał skutecznego potrącenia wierzytelności Zbigniewa (objętej wyrokiem) ze swoją wzajemną wierzytelnością wobec Zbigniewa w kwocie 3.000 zł. W tej sytuacji Jan może wnieść powództwo przeciwegzekucyjne i domagać się pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w zakresie kwoty 3.000 zł.

 

Natomiast jeśli dłużnik uważa, że w postępowaniu egzekucyjnym dochodzi do nieprawidłowości, może rozważyć wniesienie innych środków, takich jak skarga na czynności komornika, czy też zażalenie na wydane w toku sprawy postanowienie sądu. Do powództw przeciwegzekucyjnych należą powództwo opozycyjne i powództwo interwencyjne (ekscydencyjne). Powództwo opozycyjne jest wnoszone przez powoda, który domaga się pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części -w 3 rodzajach sytuacji. Jest to możliwe, jeśli:

  1. przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;
  2. po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne, a także na zarzucie potrącenia;
  3. małżonek, przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się, przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

 

Powyższe wyliczenie ma charakter wyczerpujący. Nie można więc skutecznie wnieść powództwa opozycyjnego, powołując się na inne okoliczności niż podane wyżej. Dwa pierwsze przypadki to powództwa inicjowane przez dłużnika. W trzeciej sytuacji pozew wnosi małżonek dłużnika. W orzecznictwie podkreśla się, że powództwo opozycyjne nie służy korygowaniu błędów sądu orzekającego, czy naprawianiu zaniedbań strony, która nie zgłosiła istotnych zarzutów w postępowaniu, w którym wydano orzeczenie stanowiące tytuł wykonawczy. Co do zasady podstawy takiego powództwa nie stanowi również zmiana stanu prawnego. Wyjątkiem jest przypadek, gdyby w wyniku zmiany prawa doszło do wygaśnięcia obowiązku spełnienia świadczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2019 r., V CSK 647/17).

 

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 8 lipca 2019 r. w sprawie VI ACa 357/19 stanął na stanowisku, że zdarzeniem, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. może być stwierdzenie sprzeczności postępowania wierzyciela z zasadami współżycia społecznego. Sąd ten zwrócił uwagę, że w szczególnych okolicznościach zachowanie wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym może stanowić nadużycie prawa (art. 5 k.c.) stanowiące podstawę pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności.

 

Warto pamiętać, że powództwo może zostać uwzględnione, o ile nie doszło jeszcze do wyegzekwowania świadczenia. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 15 stycznia 2020 r. w sprawie I AGa 49/19 przypomniał, że w przypadku częściowego wyegzekwowania świadczenia objętego tytułem wykonawczym dłużnik traci prawo wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego co do wyegzekwowanej części. Tytuł wykonawczy w tym zakresie traci bowiem moc. W konsekwencji powództwo jest niedopuszczalne w części, w której wykonalność tytułu wykonawczego wygasła na skutek jego zrealizowania. Powództwo przewidziane w art. 840 § 1 k.p.c. powinno być wytoczone przeciwko wierzycielowi. Gdy wierzycieli jest kliku i przysługują im wspólne uprawnienia z tytułu wykonawczego, pozew kieruje się łącznie przeciwko wszystkim wierzycielom (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 kwietnia 2019 r., I ACa 664/18).

 

Zdarzenia powodujące wygaśnięcie zobowiązania

Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 22 listopada 2018 r. I AGa 253/18 wskazał, że do zdarzeń powodujących wygaśnięcie zobowiązania zalicza się między innymi:

  •  wykonanie zobowiązania,
  • zrzeczenie się roszczenia przez wierzyciela,
  • potrącenie,
  • świadczenie w miejsce wypełnienia,
  • odnowienie,
  • przedawnienie.

 

Do zdarzeń powodujących niemożność egzekwowania zalicza się natomiast w szczególności:

  • odroczenie płatności świadczenia,
  • rozłożenie na raty dochodzonej należności,
  • niemożność świadczenia.

 

Do omawianych zdarzeń należą również te, które nie są zależne od woli stron, takie jak przykładowo wejście w życie nowego przepisu prawnego powodującego wygaśnięcie zobowiązania. Istniejący stan prawny zmieniają też prawomocne orzeczenia sądowe o charakterze konstytutywnym, czyli takie, które kształtują określony nowy stosunek prawny (a nie jedynie stwierdzają istnienie uprawnienia lub obowiązku już istniejącego).

 

Powództwo interwencyjne

Powództwo interwencyjne (ekscydencyjne) jest wnoszone przez osobę trzecią, niebędącą dłużnikiem. Celem tego rodzaju powództwa przeciwegzekucyjnego nie jest przeciwdziałanie egzekucji jako takiej, lecz uzyskanie wyłączenia spod egzekucji określonej rzeczy lub prawa majątkowego.

 

 

 

Zgodnie z art. 841 k.p.c. osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Z art. 841 § 2 k.p.c. wynika, że jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika. Aby skutecznie wnieść powództwo interwencyjne należy złożyć je w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 11 września 2018 r. w sprawie V ACa 1347/17 zwrócił uwagę, że ma on charakter materialnoprawmny. Oznacza to, że jeśli dojdzie do upływu tego terminu, nie można domagać się jego przywrócenia.

 

Z przepisu art. 842 § 1 k.p.c. wynika, że dopuszczalne jest również powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji administracyjnej. Do pozwu należy dołączyć postanowienie administracyjnego organu egzekucyjnego odmawiające żądaniu wyłączenia przedmiotu spod egzekucji. Niezależnie od wyniku sprawy sąd nałoży koszty procesu na osobę trzecią, powołującą w powództwie o zwolnienie przedmiotu od egzekucji administracyjnej nowe dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, których nie przedstawiła w postępowaniu administracyjnym, mimo że mogła je powołać w tym postępowaniu.

 

W takim wypadku powództwo można wnieść w ciągu dni czternastu od doręczenia postanowienia administracyjnego organu egzekucyjnego, a jeżeli zainteresowany wniósł zażalenie na to postanowienie - w ciągu dni czternastu od doręczenia postanowienia wydanego na skutek zażalenia.

 

Właściwość sądu

Z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego wprost wynika, do którego sądu należy skierować powództwo przeciwegzekucyjne. Na podstawie art. 843 § 1 k.p.c. powództwa wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję. Miejsce prowadzenia egzekucji określa się na podstawie przepisów niniejszego kodeksu regulujących właściwość miejscową organu egzekucyjnego także wtedy, gdy do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną. Przepis ten nie ma jednak zastosowania, jeśli egzekucja nie została jeszcze wszczęta. Wówczas znajduje zastosowanie art. 843 § 2 k.p.c. W świetle tego przepisu jeżeli egzekucji jeszcze nie wszczęto, powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności wytacza się według przepisów o właściwości ogólnej, a więc co do zasady przed sąd miejsca zamieszkania lub siedziby strony pozwanej.

 

Zarzuty w powództwie przeciwegzekucyjnym

Warto pamiętać o treści art. 843 § 3 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Innymi słowy powód powinien odpowiednio sformułować żądanie pozwu i jego uzasadnienie. Krakowski Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie I ACa 91/19 wyjaśnił, że z powyższego wynika, że sąd jest związany podstawami powództwa opozycyjnego wskazanymi w piśmie inicjującym proces. Z kolei Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 30 października 2018 r. w sprawie I ACa 510/18 podkreślił, że zarzuty podniesione na dalszym etapie postępowania mogą stanowić podstawę żądania pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności tylko, o ile wykazane zostanie, że strona nie mogła ich zgłosić w pozwie.

 

Chodzi tu zatem o takie zarzuty, które nie mogły być jej w wymiarze obiektywnym w chwili wniesienia pozwu znane, a stronie powodowej nie sposób postawić zarzutu niedołożenia należytej staranności przy ustaleniu podstawy faktycznej planowanego procesu. W pozostałych przypadkach późniejsze zgłoszenie nowych zarzutów przeciwko tytułowi wykonawczemu jest wyłączone – gdyż ulegają one prekluzji procesowej – i to niezależnie od ich wagi i znaczenia dla ustalenia obiektywnego stanu rzeczy.

 

Strona inicjująca postępowanie powinna pamiętać o konieczności uiszczenia opłaty od pozwu. W razie gdyby jej sytuacja finansowa na to nie pozwalała, może ona rozważyć złożenie wniosku o zwolnienie z ponoszenia kosztów sądowych. Powód może też zawrzeć w pozwie (lub jeszcze przed wszczęciem postępowania) wniosek o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.