Skargę do Trybunału wniósł obywatel Bułgarii, u którego w 1999 r. zdiagnozowano zaburzenia psychiczne. Rok później sąd ograniczył częściowo jego zdolność do czynności prawnych i wyznaczył mu kuratora, co automatycznie oznaczało odebranie skarżącemu czynnego prawa wyborczego.
Jest kurator, nie wolno głosować
Od 2015 r. skarżący bezskutecznie usiłował uzyskać przywrócenie pełnej zdolności do czynności prawnych, w porozumieniu ze swoim kuratorem. Jako że w 2017 r. jego zdolność do czynności prawnych była nadal ograniczona, skarżący nie mógł wziąć udziału w odbywających się wówczas w Bułgarii wyborach parlamentarnych. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż taki stan rzeczy stanowił naruszenie jego prawa do wolnych wyborów i dyskryminację, to jest naruszenie art. 14 Konwencji o prawach człowieka (zakaz dyskryminacji) w związku z art. 3 Protokołu nr 1 do Konwencji (prawo do wolnych wyborów do ciała ustawodawczego).
Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 3 Protokołu nr 1 oraz art. 14 Konwencji.
Świadome podjęcie decyzji wyborczej jest ważne
Istotą zarzutów skarżącego nie było ograniczenie jego zdolności do czynności prawnych i poddanie go kurateli, tylko fakt, iż automatycznie został pozbawiony możliwości zagłosowania w wyborach do bułgarskiego parlamentu. Pozwany rząd argumentował, iż takie rozwiązanie prawne służyło zapewnieniu, by jedynie osoby zdolne do podjęcia świadomej decyzji wyborczej mogły wpływać na skład bułgarskiego ciała ustawodawczego, a indywidualnej oceny w tej mierze dokonuje sąd krajowy podejmując decyzję o ograniczeniu zdolności do czynności prawnych i ustanowieniu kuratora.
Trybunał uznał argumenty rządu za racjonalne. Niemniej jednak Trybunał wskazał, iż w kontekście automatycznego odebrania czynnego prawa wyborczego prawo krajowe nie czyni różnicy pomiędzy pełnym a częściowym ograniczeniem zdolności do czynności prawnych. Nic nadto nie wskazuje, by bułgarski ustawodawca, wprowadzając taką regulację prawną, dążył do zrównoważenia sprzecznych interesów publicznego i prywatnego w tej mierze lub badał proporcjonalność automatycznego zakazu głosowania przez osoby pod kuratelą.
Czytaj: SN: Ubezwłasnowolnienie częściowe powinno zniknąć z systemu>>
Tylko pełne ubezwłasnowolnienie uzasadnia blankietowy zakaz głosowania
Skarżący utracił prawo do głosowania wskutek stosowania blankietowego zakazu ustawowego, a w ramach postępowania sądowego w tej sprawie jego zdolność do podjęcia świadomej decyzji wyborczej nie była w ogóle oceniana. Co więcej, sąd bułgarski, dokonując takiej oceny, działałby niezgodnie z prawem krajowym. Trybunał przypomniał, iż blankietowe, automatyczne zakazanie głosowania w wyborach osobom o ograniczonej zdolności do czynności prawnych ze względu na ich problemy psychiczne lub intelektualne budzi poważne wątpliwości w świetle Konwencji. Ograniczenie praw podstawowych musi być zawsze poddawane ścisłej kontroli, która w niniejszej sprawie - w odniesieniu do czynnego prawa wyborczego skarżącego - nie miała nigdy miejsca. Tym samym automatyczne stosowanie zakazu głosowania, zdaniem Trybunału, było nieproporcjonalne to uprawnionego celu, które miało realizować. Miało zatem miejsce naruszenie art. 3 Protokołu nr 1 do Konwencji w związku z art. 14 Konwencji.
Polskie prawo i praktyka niezgodne z KonwencjąW systemie prawa polskiego wykonywanie czynnego prawa wyborczego zostało uregulowane w art. 10 ustawy z 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy. Zgodnie z art. 10 par. 2 Kodeksu wyborczego, automatyczne pozbawienie praw wyborczych ma zastosowanie do osoby, która prawomocnym orzeczeniem sądu została pozbawiona praw publicznych lub została ubezwłasnowolniona. Kwestia automatycznego odebrania czynnego prawa wyborczego osobie ubezwłasnowolnionej częściowo nie została jednoznacznie uregulowana w prawie polskim, a praktyka sądowa skłania się ku rozwiązaniom praktykowanym w Bułgarii. Trzeba wskazać, iż w świetle omawianego orzeczenia Trybunału taki stan rzeczy jest niezgodny z Konwencją.
Anatoliy Marinov przeciwko Bułgarii - wyrok ETPC z dnia 15 lutego 2022 r., skarga nr 26081/17
Cena promocyjna: 12.52 zł
|Cena regularna: 13.9 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.