Problem powstał, gdy w marcu 2021 r. sędzia-komisarz oddaliła wnioski o powołanie rady wierzycieli. Wniosek ten złożył Urząd Dzielnicowy w Warszawie.
Zażalenie wniosła kancelaria prawnicza spółki komandytowej jako wierzyciel. Sąd II instancji odrzucił zażalenie jako niedopuszczalne, ale pouczył kancelarię, że ma prawo do zażalenia skierowanego do innego składu sądu. Postanowienie sądu II instancji zostało zaskarżone i wpisane jako "poziome". Do rozpoznania zażalenia został wyznaczony inny skład sądu II instancji.
Rozpoznając zażalenie inny skład nabrał wątpliwości, czy dopuszczalne jest takie zażalenie i przedstawił je Sądowi Najwyższemu.
Sąd Rejonowy dla m. st Warszawy w tej sprawie uznał, że m.in., że w przypadku stwierdzenia przez sąd odwoławczy, iż zażalenie jest spóźnione, nieopłacone lub z innych przyczyn niedopuszczalne, zażalenie podlega odrzuceniu na podstawie art. 373 par. 1 w związku z art. 397 par. 3 k.p.c. Natomiast w zakresie zaskarżalności tego orzeczenia można przyjąć dwa stanowiska.
Wykładnia językowa lub systemowa
Pierwsze jest oparte na językowej wykładni art. 3942k.p.c., zgodnie z którym postanowienie sądu drugiej instancji o odrzuceniu za żalenia nie podlega kontroli. W katalogu orzeczeń sądu drugiej instancji podlegających zaskarżeniu zażaleniem do innego składu sądu drugiej instancji nie wymieniono postanowienia o odrzuceniu zażalenia, a katalog zaskarżalnych orzeczeń sądu drugiej instancji należy uznać za zamknięty i wyczerpujący.
Czytaj też: Czynności po wydaniu wyroku - komentarz praktyczny >>>
Sąd Rejonowy nadmienił przy tym, że w rozpoznawanej sprawie nie występuje przypadek dopuszczalności zażalenia do Sądu Najwyższego określony w art. 3941k.p.c. Przypomniał, że również w stanie prawnym przed dniem 7 listopada 2019 r. postanowienie sądu drugiej instancji o odrzuceniu zażalenia nie było orzeczeniem zaskarżalnym.
Drugie stanowisko jest oparte na wykładni systemowej i pozwala na wywiedzenie dopuszczalności zażalenia. Skoro odrzucenie apelacji podlega zaskarżeniu, a do postępowania zażaleniowego stosowane są odpowiednio przepisy o postępowaniu apelacyjnym, to za trafne można uznać stwierdzenie, że postanowienie o odrzuceniu zażalenia podlega kontroli w drodze zażalenia do innego składu sądu drugiej instancji.
Takie stanowisko oznaczałoby, że stosowanie przepisów o apelacji do postępowania zażaleniowego oznacza nie tylko sięgnięcie do przepisów procesowych („o postępowaniu”), lecz także stanowiłoby podstawę do wywiedzenia dopuszczalności zażalenia w przypadkach, które nie są expressis verbis wymienione w art. 394 k.p.c.
Czytaj też: Apelacja i zażalenie po nowelizacji KPC - odpowiedzi na pytania >>>
Stwierdzenie, że orzeczenie o odrzuceniu zażalenia jest niezaskarżalne, pozbawiałoby stronę możliwości domagania się kontroli decyzji sądu, która na tym etapie postępowania pojawiła się po raz pierwszy; wynika z przesłanek po raz pierwszy rozpatrzonych przez sąd drugiej instancji, przesłanek odnoszących się wyłącznie do tego, co zaistniało już po wydaniu postanowienia przez sąd pierwszej instancji. Prowadziłoby też do niespójności sytemu, gdyż podobne w skutkach orzeczenie sądu pierwszej instancji o odrzuceniu zażalenia byłoby zaskarżalne do innego składu sądu pierwszej instancji, a orzeczenie sądu drugiej instancji nie (art. 3941a § 1 pkt 12 k.p.c.).
Za dopuszczalnością zażalenia może przemawiać dotychczasowa praktyka niektórych sądów odwoławczych, które przyjmowały do rozpoznania zażalenia na postanowienia sądu odwoławczego o odrzuceniu zażalenia.
Odrzucenie to też formalne rozpoznanie
Za pierwszym poglądem przemawia analiza przepisów prawa procesowego, które nie precyzują, jak należy rozumieć pojęcie „rozpoznania” środka odwoławczego. Rozpoznaniem jest zarówno rozstrzygnięcie co do istoty, jak i rozstrzygnięcie procesowe w postaci odrzucenia zażalenia.
Odrzucenie zażalenia często związane jest z oceną dopuszczalności zażalenia, czyli oceną – niejednokrotnie sporną – czy kwestionowane orzeczenie jest zaskarżalne i przez kogo.
Ocena ta rzutuje na przyznanie określonemu podmiotowi prawa do uruchomienia kontroli zaskarżonego orzeczenia.
Odrzucenie zażalenia w takiej sytuacji jest również jego formalnym rozpoznaniem, negatywnym, przez uznanie, że środek odwoławczy w danej sytuacji nie przysługuje w ogóle lub nie przysługuje określonemu podmiotowi.
"Rozpoznanie" w szerokim znaczeniu
Za drugim stanowiskiem przemawia uznanie, że rozpoznanie związane jest z merytorycznym rozstrzygnięciem zażalenia co do istoty, z odniesieniem się do zarzutów i wniosków zażalenia.
Rozpoznawaniem nie są czynności procesowe związane z przygotowaniem środka odwoławczego do finalnego rozstrzygnięcia. Odrzucenie wyraża decyzję o odmowie przyjęcia środka odwoławczego do rozpoznania i odrzucając zażalenie sąd nie przechodzi do fazy jego rozpoznania.
Zagadnienie to, zdaniem Sądu Rejonowego, jest sporne, gdyż dotychczasowe wypowiedzi Sądu Najwyższego na temat rozumienia pojęcia „rozpoznanie” były budowane na bazie wykładni nieobowiązującego art. 394(1) par. 2 k.p.c.
WZORY DOKUMENTÓW:
- Zażalenie na postanowienie o odmowie zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych >
- Odpowiedź na zażalenie dotyczące odrzucenia skargi kasacyjnej jako niedopuszczalnej z innych przyczyn >
- Zażalenie na uchylenie przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania >
Sąd Najwyższy zwężająco uznawał, że odrzucenie przez sąd drugiej instancji zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji nie jest rozpoznaniem zażalenia. Ale zdaniem Sądu Rejonowego nie można tego stanowiska rozszerzać na wykładnię art. 397 par. 1 k.p.c., który pełni inną rolę i ma inne znaczenie procesowe, bo dotyczy składu sądu.
Zdaniem sądu pytającego, w kodeksie postępowania cywilnego pojęcie „rozpoznanie” występuje również w szerokim znaczeniu, odnoszącym się do wszystkich – procesowych oraz dotyczących istoty – czynności i decyzji sądu związanych z rozpoznawaniem zażalenia.
Świadczy o tym art. 390 par. 1 k.p.c., w którym mowa o możliwości przedstawienia zagadnienia prawnego przy „rozpoznawaniu” apelacji, oraz art. 395 par. 1 k.p.c., stanowiącym o przedstawieniu akt sprawy „do rozpoznania.
Zażalenie nie przysługuje
Izba Cywilna Sądu Najwyższego 23 czerwca br. podjęła uchwałę, zgodnie z którą na postanowienie sądu upadłościowego jako sądu II instancji o odrzuceniu zażalenia na postanowienie sędziego - komisarza nie przysługuje zażalenie (art. 3942 k.p.c. w zw. z art. 229 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe).
A w razie wniesienia takiego zażalenia odrzuca je sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów (art. 397 § 1 k.p.c. w zw. z art. 229 Prawa upadłościowego). Uchwałę podjęto w składzie: SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący) SSN Władysław Pawlak SSN i Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca).
Sygnatura akt III CZP 50/22 - uchwała Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z 23 czerwca 2022 r. (poprzednio III CZP 44/21)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
