SN: Nabywca nieruchomości nie jest pokrzywdzony przez upadłość dłużnika

Uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika nie jest przeszkodą do przysądzenia własności nieruchomości na rzecz nabywcy licytacyjnego, któremu prawomocnie udzielono przybicia przed ogłoszeniem upadłości dłużnika i który wykonał warunki licytacyjne - tak brzmi ważna uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyższego.

Pytający Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu rozpoznawał wniosek wierzyciela Skarbu Państwa - prezydenta miasta i gminy, przy uczestnictwie dłużnika J. Ś. o egzekucję świadczeń pieniężnych z prawa użytkowania wieczystego nieruchomości.

Podstawą wątpliwości sądu był przepis, który stanowi, że zawieszenie postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie przysądzeniu własności nieruchomości, jeżeli przybicia prawomocnie udzielono przed ogłoszeniem upadłości, a nabywca egzekucyjny wpłaci w terminie cenę nabycia.

Czytaj: Rozporządzenie do e-licytacji z nieruchomości obowiązuje - po blisko dwóch miesiącach>>
 

Tylko na etapie zawieszenia egzekucji

Z językowej wykładni art. 146 ust. 1 zdanie drugie Prawa upadłościowego Sąd Rejonowy wywiódł, że możliwość przysądzenia własności nieruchomości istnieje wyłączne na etapie zawieszenia postępowania egzekucyjnego, zatem tylko wtedy, gdy do wezwania o brakującą cenę nabycia doszło w okresie poprzedzającym prawomocność ogłoszenie upadłości.

Norma ta neguje dopuszczalność przysądzenia prawa własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości, jeżeli postępowanie egzekucyjne zostało już umorzone z mocy prawa na skutek uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. A mimo to prawomocnego przybicia udzielono przed ogłoszeniem upadłości, a po ogłoszeniu upadłości nabywca wpłacił na wezwanie cenę nabycia.

Artykuł 146 Prawa upadłościowego jednoznacznie wskazuje na niedopuszczalność przysądzenia własności nieruchomości po prawomocnym ogłoszeniu upadłości. Data podjęcia czynności przez organ egzekucyjny decydowałaby o utrzymaniu lub utracie - prawa do przysądzenia jej własności nieruchomości. Mimo terminowego wykonania przez niego obowiązków licytacyjnych, co jednak Sąd Rejonowy uznał za rozwiązanie krzywdzące nabywcę.

Ponadto, zdaniem sądu, językowa wykładnia budzi wątpliwości w zestawieniu z art. 826 k.p.c., zgodnie z którym umorzenie postępowania egzekucyjnego nie może naruszać praw osób trzecich, do których zalicza się również licytanta wygrywającego przetarg, który po dopełnieniu warunków licytacyjnych uzyskuje prawo do przysądzenia własności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2005 r., III CK 261/04, niepubl.).

Czytaj też: SN: Krzywdę wyrządzoną przez państwo może naprawić skarga nadzwyczajna>>
 

Zdaniem Sadu Rejonowego, gdyby organ egzekucyjny niezwłocznie po prawomocności postanowienia o przybiciu wykonał obowiązek wezwania o brakującą cenę, nabywca miałby możliwość wykonania obowiązków licytacyjnych przed ogłoszeniem upadłości, co mogłoby skutkować wydaniem orzeczenia o przysądzeniu. Jeszcze zanim postanowienie o umorzeniu postepowania egzekucyjnego uzyskało przymiot prawomocności.

Data krzywdząca dla nabywcy

Wrocławski sąd uznał za krzywdzącą dla nabywcy tezę, iż data podjęcia czynności przez organ egzekucyjny jest decydująca o skutecznym nabyciu prawa własności licytowanej nieruchomości. Nabywca ten przecież - nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania.

Ze względu na prawomocność postanowienia o przybiciu nabywca, na podstawie art. 995 k.p.c., uzyskał uprawnienie do przysądzenia.

Termin przystąpienia do wykonania obowiązku wezwania o brakującą cenę nabycia przez komornika uzależniony był zapewne od sposobu funkcjonowania kancelarii, tempa realizacji wniosków, w tym także sposobu komunikacji z sądem i daty uzyskania informacji o prawomocności postanowienia o przybiciu.

Nabywca bez wpływu na tok sprawy

Opóźnienie w wezwaniu licytanta do uiszczenia ceny było niezależne od nabywcy. Od uprawomocnienia się przybicia pozostawał on w oczekiwaniu na działanie organu egzekucyjnego i nie miał żadnego wpływu na termin skierowania wezwania do wykonania obowiązków licytacyjnych, tym samym wypełnienia przesłanek skutecznego przysądzenia z art. 146 ust. 1 zdanie trzecie Prawa upadłościowego.

 Sąd Rejonowy stwierdził, że unormowanie to podyktowane jest względami praktycznymi, by zapobiec zniweczeniu egzekucji nieruchomości w sytuacji, gdy w postępowaniu egzekucyjnym doszło już do udzielenia przybicia na rzecz nabywcy egzekucyjnego, i po tej czynności ogłoszono upadłość dłużnika egzekwowanego.

Ogłoszenie upadłości nie jest przeszkodą

Argumenty celowościowe mogłyby przemawiać za dopuszczeniem możliwości przysądzenia prawa po umorzeniu postępowania egzekucyjnego, jeżeli do uprawomocnienia postanowienia o przybiciu doszło przed ogłoszeniem upadłości dłużnika. I wtedy do masy upadłości zostałaby przy tym przekazana cała cena nabycia - sugerował wrocławski sąd.

W tym kierunku poszedł właśnie Sąd Najwyższy w Izbie cywilnej i orzekł: Uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika nie jest przeszkodą do przysądzenia własności nieruchomości na rzecz nabywcy licytacyjnego, któremu prawomocnie udzielono przybicia przed ogłoszeniem upadłości dłużnika i który wykonał warunki licytacyjne (art. 998 § 1 k.p.c.).

Taką odpowiedź dał Sąd Najwyższy w uchwale trzech sędziów. W podjęciu uchwały brali udział: Marta Romańska (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Monika Koba SSN Roman Trzaskowski.

Sygnatura akt III CZP 77/20, uchwała z 18 listopada 2021 r.