Zagadnienie zostało przedstawione postanowieniem Sądu Najwyższego w sprawie odwołania od orzeczenia sądu dyscyplinarnego przy prokuratorze generalnym.
Tło tej sprawy wyglądało następująco: 27 września 2022 r. pod pozycją 924 opublikowano w Dzienniku Urzędowym "Monitor Polski" postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 17 września 2022 r. w sprawie wyznaczenia 11 sędziów Sądu Najwyższego do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego przez pięć lat, jednak nie było takiego obowiązku prawnego, wynikającego z ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych niektórych innych aktów prawnych. Ponadto żaden przepis nie stanowi, że ogłoszenie aktu urzędowego w indywidualnej sprawie zastępuje doręczenie adresatowi decyzji w formie pisemnej. Akty urzędowe, w tym określone w art. 144 Konstytucji RP akty urzędowe prezydenta, podlegają doręczeniu w formie pisemnej.
Brak skutecznego doręczenia
Konstytucja ani ustawa o Sądzie Najwyższym nie przewidują wyjątków od tej zasady. Doręczenie aktu urzędowego powoduje rozpoczęcie adekwatnych skutków prawnych. Tylko skuteczne doręczenie sędziemu Sądu Najwyższego postanowienia prezydenta o wyznaczeniu go do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej powoduje, że rozpoczęła się w stosunku do niego kadencja. A zatem stosunek służbowy sędziego Sądu Najwyższego nawiązuje się z chwilą doręczenia mu aktu powołania. Przez analogię należy uznać, że z chwilą doręczenia postanowienia prezydenta o wyznaczeniu do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej rozpoczyna się pięcioletnia kadencja umożliwiająca orzekanie w tej Izbie.
Wyznaczenie sędziów do orzekania ma charakter indywidualny, a nie zbiorowy. Wymaga to doręczenia sędziom indywidualnych postanowień o wyznaczeniu do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej. Potwierdza to także art. 15b par. 1 ustawy wskazujący, że kadencja prezesa izby może rozpocząć się później niż dzień powołania na to stanowisko, a także, iż rozpoczęcie kadencji sędziów orzekających w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej może się rozpocząć później niż powołanie na stanowisko prezesa izby.
Możliwość odwołania od orzeczenia
Jak stwierdza SN, niewątpliwie doręczeniu w formie pisemnej powinny podlegać w szczególności te akty urzędowe (w tym akty urzędowe wydawane przez prezydenta), które nakładają na obywateli dodatkowe lub nowe obowiązki. Po otrzymaniu takiego aktu urzędowego obywatel może bowiem skutecznie odwołać się do sądów administracyjnych - zwłaszcza, w sytuacji gdy nałożone na niego obowiązki mają charakter dyskryminacyjny.
Nałożenie na sędziego obowiązku orzekania równocześnie w dwóch izbach Sądu Najwyższego w podwójnym wymiarze czasu pracy (za jednym wynagrodzeniem, bez możliwości wniesienia sprzeciwu) ma charakter dyskryminacyjny w porównaniu do pozostałych sędziów tego sądu.
A zwłaszcza w porównaniu do osób orzekających w Izbie Dyscyplinarnej, którym po trzech latach orzekania zapewniono dobrowolne przejście - nawet 18 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego - w stan pełnopłatnej „bezczynności zawodowej”, omyłkowo nazwany „stanem spoczynku”.
Akty urzędowe mające postać postanowień w indywidualnej sprawie nie są aktami normatywnymi i powinny być doręczone na takich samych zasadach (w formie pisemnej) jak postanowienia o powołaniu sędziego lub postanowienia o nadaniu odznaczeń - zwłaszcza, gdy sędziowie zostali zaskoczeni niespodziewanymi postanowieniami, gdyż nie składali w tej kwestii żadnych wniosków ani nie wyrażali zgody na wyznaczanie im dodatkowych zadań. W tym kontekście należy dodać, że w Sądzie Najwyższym nie ma również oryginału ani potwierdzonego za zgodność z oryginałem odpisu postanowienia prezydenta z dnia 17 września 2002 r.
Czytaj w LEX: I NWW 33/21; Kwestionowanie samego faktu bycia sędzią przez sędziego >
Wątpliwości konstytucyjne
- W tym aspekcie stwierdzenie przez sędziego, że nie otrzymał jeszcze pisemnego postanowienia prezydenta w sprawie wyznaczenia go do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej, wywołuje wątpliwości prawne co do możliwości wydawania orzeczeń w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej – uważa trzech sędziów SN.
Dodatkowo należy wskazać, że do kategorii bezwzględnych przyczyn odwoławczych, będących jednocześnie podstawą wznowienia postępowania z urzędu, należą między innymi te, które dotyczą najpoważniejszych naruszeń w zakresie składu sądu orzekającego. Obejmują one sytuacje, w których w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu.
Na tym tle powstało zagadnienie prawne, czy brak doręczenia sędziemu Sądu Najwyższego postanowienia prezydenta o wyznaczeniu go do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej powoduje, że nie rozpoczęła się w stosunku do niego kadencja, umożliwiająca podejmowanie czynności procesowych w tej Izbie Odpowiedzialności Zawodowej i w rezultacie stanowiąca o udziale w składzie sądu osoby nieuprawnionej.
W przypadku negatywnej odpowiedzi: Czy art. 35 par. 3 ustawy z 8 grudnia 2017 o Sądzie Najwyższym w związku z art. 22a par. 1 tej ustawy, w aspekcie konstytucyjnej zasady niedyskryminacji powinien być interpretowany w ten sposób, że w ciągu pięcioletniej kadencji okres orzekania sędziego, który nie wyraził zgody na orzekanie w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej, nie może przekraczać sześciu miesięcy w ciągu roku, liczonego od dnia wydania postanowienia prezydenta?
Izba Odpowiedzialności Zawodowej SN, sygn. akt II ZZP 2/23
![Państwo i Prawo - Nr 6/2024 [940]](/gfx/prawopl/_thumbs/produkty_foto/82054/0031-0980_940,mXqL62OeqFTLkrXdmIyYmw.jpg)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
