Wyrok zapadł większością głosów. 

- Nie wiek, lecz kwalifikacje zawodowe, predyspozycje moralne oraz doświadczenie zawodowe powinny decydować o dostępie do zawodu sędziego lub prokuratora - uzasadniał swój wniosek  RPO.  Prof. Marcin Wiącek wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 24 ust. 1 pkt 1a oraz art. 37b ust. 1 pkt 1 ustawy z 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury z art. 32 ust. 1  i 2 oraz art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Wskazywał, że są one niezgodne z zasadami równego traktowania i niedyskryminacji. Podważają ponadto gwarancję równego dostępu do służby publicznej -  z uwagi na niezachowanie zasady proporcjonalności.

Czytaj też: Kryteria powołania na stanowisko sędziego >

Przypomnijmy, zgodnie z uchwalonymi 20 lipca 2018 roku zmianami ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury, aplikantem aplikacji sędziowskiej albo prokuratorskiej może zostać osoba, która nie ukończyła w dniu przeprowadzenia pierwszego etapu konkursu 35 roku życia. W przypadku aplikacji uzupełniającej sędziowskiej albo prokuratorskiej górna granica wieku wynosi 40 lat. Znowelizowane przepisy od początku wzbudziły kontrowersje. Część prawników już wtedy uznała, że to dyskryminacja ze względu na wiek. Podobne stanowisko zajął Rzecznik Praw Obywatelskich. W piśmie do Ministra Sprawiedliwości podkreślał wówczas, że te przepisy mogą naruszać zasady równego traktowania i niedyskryminacji zapisane w art. 32 Konstytucji RP, a także regulacje prawa Unii Europejskiej.

Czekaj: MS nie ustąpi - start na aplikację sędziowską lub prokuratorską do 35 lat >>

Limit wieku bez uzasadnionego konstytucyjnie powodu

RPO zdecydował się na zaskarżenie przepisów bo wpłynęły do niego liczne skargi kandydatów na aplikację sędziowską i prokuratorską oraz uzupełniającą aplikację sędziowską i prokuratorską w KSSiP. Wskazali oni, że wprowadzenie górnej granicy wieku stanowi dyskryminację ze względu na wiek, a także narusza zasadę równości obywateli wobec prawa. W ocenie RPO zarzuty te są zasadne.

Czytaj też: Wpływ nowelizacji podatkowych z Polskiego Ładu na wynagrodzenia sędziów i prokuratorów >

Co więcej, wcześniej ustawa nie przewidywała ograniczeń wiekowych dla kandydatów. Mimo że KSSiP utworzono w 2009 r., to dopiero po 9 latach zdecydowano się na wprowadzenie takiego limitu. - Argumentów na to uzasadnienie projektu ustawy z 20 lipca 2018 r. nie dostarcza. Nie wykazano, że wprowadzany limit jest obiektywnie, racjonalnie uzasadniony i jest środkiem właściwym i koniecznym. A to jest niezbędne, aby odmienne traktowanie ze względu na wiek nie zostało uznane za przejaw dyskryminacji - podkreślał.  RPO.

Zaznaczał, że ustawodawca pominął fakt, że niektóre osoby dopiero po osiągnięciu wskazanego w ustawie wieku mają możliwość podjęcia dalszego rozwoju zawodowego. Może to być determinowane takimi czynnikami, jak np. konieczność zgromadzenia oszczędności, by podjąć dalszą naukę czy pozostawanie na urlopie macierzyńskim/tacierzyńskim. - A otrzymywane stypendium nie pokrywa kosztów utrzymania w dużym mieście. Często bez wsparcia osób bliskich środki te nie są wystarczające, by zapewnić minimum egzystencji. Osoba będąca aplikantem nie może zaś podjąć dodatkowego zatrudnienia. W praktyce za otrzymywane stypendium nie jest w stanie utrzymać siebie i członków swojej rodziny - dodawał.

 

Naruszenia Konstytucji

RPO ocenia, że zakaz dyskryminacji ma charakter uniwersalny. Zgodnie z art. 32 ust. 2 Konstytucji nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym oraz gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

- Zasady dostępu do służby publicznej muszą mieć charakter obiektywny - tak by umożliwiały ubieganie się o to różnym kandydatom, zgodnie z zasadami równości szans, bez jakichkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń. Szczegółowe kryteria i warunki naboru nie mogą być ustalane w sposób dowolny i arbitralny. Powinny być one przejrzyste i weryfikowalne, tak by nie stwarzać organom przeprowadzającym postępowanie rekrutacyjne możliwości podejmowania arbitralnych decyzji - wskazywał.  

Czytaj też: Przejście sędziego w stan spoczynku może godzić w interes wymiaru sprawiedliwości >

Przypominał również, że art. 60 Konstytucji gwarantuje podmiotowe prawo obywatela do ubiegania się o przyjęcie do służby na „jednakowych zasadach”, a więc z poszanowaniem wymogów formalnych naboru. - Aby ustawa pozostawała w zgodzie z art. 60, musi m.in. określać obiektywne kryteria doboru kandydatów oraz regulować zasady i procedurę rekrutacji tak, aby zapewnić przestrzeganie zasady równości szans wszystkich kandydatów, bez jakiejkolwiek dyskryminacji i nieuzasadnionych ograniczeń – zaznaczał Rzecznik.

Dodał, że wprowadzenie limitu wieku w KSSiP bez wątpienia nie jest też rozwiązaniem proporcjonalnym. Ograniczenie to nie jest konieczne dla zachowania istoty wolności i praw, zwłaszcza, że pozostały „alternatywne” ścieżki dostępu do zawodu są dostępne bez górnej granicy wieku.

 

Można inaczej wejść do zawodu – bez granicy wieku

RPO przypominał, że istnieją inne drogi objęcia urzędu sędziego i prokuratora. - To m.in. wykonywanie przez określony czas zawodu adwokata, radcy prawnego, czy notariusza albo posiadanie tytułu naukowego profesora czy stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk prawnych. Wobec tych osób nie wprowadzono górnego limitu wiekowego. Mogą zostać sędzią lub prokuratorem zarówno w wieku 35, jak i 59 lat. Skoro przy alternatywnych ścieżkach dostępu do zawodu ustawodawca wydaje się kierować doświadczeniem zawodowym kandydatów, to niezasadne jest nieprzyjęcie takiego założenia również wobec kandydatów do KSSiP - podsumował.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.