To kolejna odsłona adwokackiej walki nie tylko wysokość urzędówek, ale też urealnienie stawek z wyboru. Wszystko to w momencie, gdy projekty rozporządzeń - jeszcze poprzedniej ekipy, zrównujące stawki z urzędu i z wyboru utknęły na etapie Komisji prawniczej. Działanie Adwokatury też nie jest pierwszym takim krokiem, bo na początku czerwca 2023 r. Prezydium NRA wystąpiło do ówczesnego premiera Mateusza Morawieckiego, by złożył, na podstawie art. 149 ust. 2 Konstytucji RP, wniosek do Rady Ministrów o uchylenie w całości tego rozporządzenia. Wtedy powoływano się m.in. na zakwestionowanie konstytucyjności tych przepisów przez Trybunał Konstytucyjny. Zresztą TK kilka razy wypowiadał się w tej kwestii w sprawach cywilnych i karnych, i także w zakresie radców prawnych, podnosząc, że  przepisy różnicujące wynagrodzenia obrońcy, pełnomocnika "z wyboru" i "z urzędu" są niekonstytucyjne.

Czytaj też w LEX: Orzekanie o kosztach pomocy prawnej udzielonej z urzędu po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 20.12.2022 r., SK 78/21 >

Czytaj: MS sceptycznie o propozycjach NRA dotyczących stawek za urzędówki >>

 

Przepisy niekonstytucyjne, trzeba je zmienić

Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w najnowszej uchwale podkreśla, że rozporządzenie to jest w całości niezgodne z przepisami Konstytucji.

- Przedmiotem wniosku jest całość Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z uwagi na jego sprzeczność z powołanymi powyżej przepisami Konstytucji RP. Niekonstytucyjność całości rozporządzenia wiąże się z: po pierwsze - niewłaściwym poziomem regulacji mechanizmu ustalania wymiaru opłaty przysługującej adwokatowi za pomoc prawną świadczoną z urzędu (i to nienależnie od tego, czy została ona ustalona na podstawie wartości przedmiotu sprawy czy też ma charakter ryczałtowy), albowiem zasady wymiaru opłaty zostały określone w akcie podustawowym – tj. rozporządzeniu, podczas gdy generalne zasady wymiaru opłat za czynności adwokackie w sprawach, w których adwokat występuje na podstawie umowy z klientem, zostały ustalone w art. 16 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze, co budzi wątpliwości w zakresie różnicowania mechanizmów co do adwokatów wykonujących swoje obowiązki z urzędu i z wyboru, po drugie - wysokość stawek ustalonych w kwestionowanym rozporządzeniu w większości przypadków jest o połowę niższa niż stawek ustalonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2022 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie - wskazuje Adwokatura.

Podaje też trzeci powód - wysokość stawek wynikających z kwestionowanego rozporządzenia, jest w jej ocenie rażąco niska i pomimo zachodzących zmian ekonomiczno-gospodarczych, pozostaje niezmienna od około 20 lat.

- System pomocy prawnej udzielanej z urzędu powinien być przedmiotem szczególnej uwagi prawodawcy, w tym w zakresie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu. Pomoc ta jest odpłatna, z tym że płatność za czynności profesjonalnego pełnomocnika w sprawach zlecanych mu z urzędu przejmuje na siebie Skarb Państwa. Zapewnienie bowiem pomocy prawnej osobom, których ze względu na sytuację materialną nie stać na ponoszenie kosztów tej pomocy, należy do obowiązków władzy publicznej i stanowi jedną z gwarancji urzeczywistniania konstytucyjnego prawa do sądu - zaznaczono w uzasadnieniu. Dodano, że pomoc prawna świadczona z urzędu, jak każda inna, do której w myśl art. 5 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze zobowiązuje się adwokat składając ślubowanie, ma jednolity charakter, a i z wyboru i z urzędu - adwokat zobligowany jest do dochowania jak największej staranności w wykonywaniu swoich obowiązków i dbania o interesy klienta.

Zobacz procedurę: Przyznanie wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną z urzędu >

Wskazano również, że sam adwokat nie może różnicować podejmowanych przez siebie działań, tylko dlatego, że prowadzi sprawę wyznaczoną (narzuconą) mu przez państwo, gdyż byłoby to sprzeczne z ideą adwokatury i wykonywaniem przez adwokatów zawodu zaufania publicznego, zasadami i celami funkcjonowania palestry oraz bezwzględnie niezgodne z zasadami deontologicznymi (zgodnie z postanowieniami Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej), który nie różnicuje działań podejmowanych przez adwokata z wyboru i z urzędu, gdyż każdorazowo celem podejmowanych przez adwokatów czynności zawodowych jest ochrona interesów klienta.

Czytaj: Po prokuratorskich i sędziowskich czas na adwokackie pozwy? Potrzebne realne stawki>>

O krok od wzrostu wysokości "urzędówek" dla adwokatów i radców, ale bonusów nie będzie >>

 

Będą adwokackie pozwy w sprawie wynagrodzeń?

O urzędówki walczy też Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris. Przygotowało projekt, który zakłada jedno rozporządzenie dotyczące "urzędówek" i stawek "z wyboru", ich waloryzacje, możliwość realnej wyceny przez adwokatów swojej pracy i zagwarantowanie, że strona, która w sądzie wygra, otrzyma od strony przeciwnej tyle, ile wynika z np. wniosku o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego.

Stowarzyszenie podkreśla równocześnie, że zrównanie stawek z wyboru i z urzędu, nie jest wystarczającym rozwiązaniem. -To jest tylko i wyłącznie efekt tego, że sądy powszechne na podstawie orzeczeń TK i SN doszły w praktyce do wniosku, że stawek nie można rozróżniać. To zostało już wymuszone. Ta regulacja jest tylko potwierdzeniem tego, co już obowiązuje. Ja się praktycznie nie spotykam z orzeczeniami, gdzie sądy przyznają stawki z urzędu. Co nie zmienia faktu, że to nie może być wyznacznikiem dla dalszych działań. Nawet poprzedni rząd stwierdził, że musi coś z tym zrobić, bo siłą rzeczy sądy przyznają koszty na podstawie stawek z wyboru. Ale uznawanie tego jako sukcesu, czy celu - jest błędem - mówił Prawo.pl Filip Tohl, adwokat, członek Stowarzyszenia Adwokackiego "Defensor Iuris" (Kancelaria Adwokacka Adwokat Filip Tohl).

Czytaj: Po prokuratorskich i sędziowskich czas na adwokackie pozwy? Potrzebne realne stawki >>

I dodał, że adwokaci są zdeterminowani i jeśli nic się nie zmieni, są gotowi na podejmowanie działań prawnych. - Posiadamy zestaw środków związanych z możliwością roszczeń wobec Skarbu Państwa. Przez ostatnie lata te stawki były wprost niekonstytucyjne i myślę, że prędzej czy później adwokaci zaczną występować na drogę sądową przeciwko Skarbowi Państwa, tak jak zrobili to sędziowie i prokuratorzy. Mamy więc nadzieję, że MS wykaże w tej sprawie chęć dialogu i rozsądek by zacząć pracę nad zmianami i nie pomijać tematu - podsumował.

Zobacz też linię orzeczniczą: Zwrot wydatków ponoszonych przez pełnomocnika z urzędu oraz przez stronę > 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.