Poprzednie kierownictwo Ministerstwa Sprawiedliwości podkreślało, że rozważy wskazany przez RPO problem, bo podziela argumentację, przemawiającą za umożliwieniem ojcom dzieci wydłużenia terminu przystąpienia do egzaminu adwokackiego/radcowskiego z uwagi na urodzenie lub planowany poród dziecka. Teraz wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha odpowiedział, że prace o charakterze koncepcyjno-analitycznym i przeprowadzona dogłębna ponowna analiza zagadnienia doprowadziły do ustaleń, które wskazują, że brak jest podstaw do kontynuowania prac nad zmianami legislacyjnymi w zakresie wskazanym w wystąpieniach RPO. 

Czytaj: Aplikantka/matka aplikację odroczy, ojciec już nie - RPO chce zmiany przepisów>>

 

Szczególny stosunek matki i dziecka 

Wiceminister wskazuje, że jedną z przesłanek skreślenia aplikanta adwokackiego lub radcowskiego z listy aplikantów jest upływ roku od daty zakończenia aplikacji wskazanej w zaświadczeniu o odbyciu aplikacji (art. 79 ust. 1 pkt 4 ustawy – Prawo o adwokaturze i art. 37 ust. 1 pkt 4 ustawy o radcach prawnych). 

- W tym czasie aplikant ma możliwość przystąpienia do egzaminu zawodowego i zdobycia uprawnień pozwalających na wpis na listę odpowiednio adwokatów lub radców prawnych. W roku 2019 z inicjatywy Komisji do Spraw Petycji i przy pozytywnym stanowisku Rady Ministrów ustawodawca wprowadził do ustawy – Prawo o adwokaturze oraz ustawy o radcach prawnych mechanizm pozwalający, w społecznie uzasadnionych przypadkach, na wydłużenie o kolejny rok posiadania statusu aplikanta. Jak wskazano w uzasadnieniu do tej zmiany, osoba która ukończyła aplikację ma rok na uzyskanie uprawnień adwokata i radcy prawnego, co jest czasem wystarczającym z punktu widzenia ustawowych terminów dotyczących procedowania wniosku o wpis po zdaniu egzaminu zawodowego - zaznacza. 

I dodaje, że problem pojawia się, gdy z powodu powikłań w okresie ciąży, połogu, macierzyństwa lub długotrwałej i poważnej choroby aplikantka/aplikant nie może przystąpić do egzaminu zawodowego w najbliższym terminie po zakończeniu aplikacji (przy czym egzamin adwokacki i radcowski odbywają się raz w roku). Wówczas traci status, a nie ma jeszcze możliwości ubiegania się o wpis na listę adwokatów lub radców prawnych. - Zatem to kwestie wyłącznie zdrowotne oraz związane z przebiegiem ciąży oraz z urodzeniem dziecka były ratio legis obowiązujących obecnie przepisów. Natomiast w żadnym stopniu nie odnosiły się one do kwestii związanych z rodzicielstwem, którego nie można uznać za tożsame z macierzyństwem - wyjaśnia wiceminister.

W swojej odpowiedzi podkreśla również, że macierzyństwo oznacza szczególny stosunek matki i dziecka, wynikający m.in. z biologicznej specyfiki organizmu kobiety i przebiegu procesu ciąży. - Rodzicielstwo natomiast oznacza związek pomiędzy dzieckiem i jego rodzicami odnosi się więc zarówno do pozycji matki, jak i ojca. Rodzicielstwo znajduje szczególnie silny wyraz w okresie dzieciństwa poprzez instytucję władzy rodzicielskiej oraz obowiązkach rodziców względem dzieci. W tym zakresie pozycja obojga rodziców jest jednakowa, zgodnie z zasadą równouprawnienia mężczyzny i kobiety w stosunkach osobistych i majątkowych w rodzinie i prawo nie może nakazująco rozdzielać ról między nimi - punktuje.

Dodaje również, że Konstytucja wskazuje na szczególne zaznaczenie roli matki, zwłaszcza w okresie ciąży i bezpośrednio po urodzeniu dziecka. - Taki wniosek znajduje oparcie w językowej wykładni art. 18 Konstytucji RP, a dodatkowo wspierają go sformułowania art. 71 ust. 1, który gwarantuje matce szczególną opiekę w okresie przed i po urodzeniu dziecka . Stąd też można wyprowadzić w ustawach szczegółowych konkretne uprawniania matki służące ochronie jej praw związanych wyłącznie z ochroną macierzyństwa, które nie będą dotyczyły praw obejmujących rodzicielstwo - czytamy w odpowiedzi wiceministra.

Czytaj: Aplikant ma zdobywać doświadczenie, ale się nim nie naje>>

Czytaj w LEX: Gorczyca-Barszczewska Karolina, Redakcja, Zakładanie kancelarii prawnej w praktyce >

 

Przepis ściśle związany z macierzyństwem

Myrcha pisze, że zgodnie z obecnym brzmieniem art. 79a ustawy – Prawo o adwokaturze, okręgowa rada adwokacka może, w drodze uchwały, na wniosek aplikanta adwokackiego złożony przed upływem roku od daty zakończenia aplikacji adwokackiej i na podstawie przedstawionych dokumentów, wydłużyć okres, o którym mowa w art. 79 ust. 1 pkt 4, o rok w przypadku wystąpienia ustawowo określonych okoliczności uniemożliwiających przystąpienie do egzaminu adwokackiego w najbliższym terminie po zakończeniu aplikacji adwokackiej, w tym okoliczności urodzenia przez aplikantkę dziecka w ostatnim roku aplikacji adwokackiej lub w okresie od jej zakończenia do dnia zakończenia egzaminu adwokackiego albo gdy termin porodu został ustalony na dzień przypadający nie później niż trzy miesiące od dnia zakończenia egzaminu adwokackiego. Analogicznie sformułowany jest art. 371 pkt 3 ustawy o radcach prawnych

- Wskazać należy zatem, że powyższe przepisy nie dotyczą „odroczenia aplikacji" ani nie mają związku z opieką nad dzieckiem, w tym wykonywaniem władzy rodzicielskiej. Dotyczą one wyłącznie sytuacji, gdy z powodów ściśle związanych z macierzyństwem (ciążą i faktem urodzenia dziecka) osoba, która ukończyła aplikację nie może przystąpić do egzaminu zawodowego, który jak wyżej wskazano odbywa się wyłącznie raz w roku w terminie wyznaczonym przez ministra sprawiedliwości, jednakowym w całym kraju. Tym samym brak jest uzasadnienia dla rozszerzenia tego przepisu o ojców dzieci, bowiem to kwestie związane ściśle z macierzyństwem, zwłaszcza w jego fizjologicznym aspektem, a nie rodzicielstwo, były przyczyną takiego ukształtowania przepisów - podkreśla wiceminister.

Dodaje, że dlatego brak jest podstaw do kontynuowania prac nad zmianami legislacyjnymi w zakresie wskazanym w wystąpieniach RPO.