Sprawa dotyczyła zwolnienia z kosztów sądowych. Sąd I instancji oddalił wniosek powoda w tej sprawie. A jego pełnomocnik - radca prawny - wniósł zażalenie na to postanowienie do sądu okręgowego. A ten przekazał zażalenie sądowi apelacyjnemu, który uznał, że właściwy jest sąd I instancji.
Sąd okręgowy miał wątpliwość co należy uczynić z zażaleniem, które trafiło do tego sądu, ale było błędnie skierowane do sądu II instancji: Czy zażalenie takie podlega odrzuceniu, a jeśli tak, to czy odrzuca je ten sąd, czy sąd, do którego niewłaściwie skierowano te zażalenie.
Czytaj w LEX: Zmiany w postępowaniu odwoławczym w związku z reformą KPC >
Nie ma podstaw do odrzucenia
Sąd okręgowy zauważył, że uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 15 maja 2013 r., zgodnie z którą nieprawidłowe wskazanie sądu odwoławczego nie jest podstawą do odrzucenia środka zaskarżenia lub jego brakiem formalnym, została wydana w odmiennym stanie prawnym ( sygnatura akt III CZP 91/12).
W tym czasie omawiany problem błędnie skierowanych zażaleń występował sporadycznie. Zdaniem sądu drugiej instancji, cytowana uchwała nie rozstrzygnęła jednak istniejących na tle omawianego problemu wątpliwości, czego wyrazem są zwłaszcza najnowsze, odmienne orzeczenia Sądu Najwyższego, reprezentujące rygorystyczny pogląd, dominujący przed wydaniem powołanej uchwały.
Według SN, zażalenie skierowane do niewłaściwego sądu jest niedopuszczalne i podlega odrzuceniu (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 25 lutego 2016 r., III CZ 4/16, niepubl., z 10 stycznia 2019 r., II CZ 85/18, niepubl., i z 7 czerwca 2019 r., II CZ 37/19).
Zobacz procedurę w LEX: Zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji o zabezpieczeniu >>
Zmiana stanu prawnego od lipca 2019
Obecnie, po nowelizacji ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, wobec zmian modelu postępowania zażaleniowego, kwestia ta ma ogromne znaczenie dla praktyki funkcjonowania sądów. Odmiennie niż w poprzednio obowiązującym stanie prawnym, obecnie większość ciężaru rozpoznania zażaleń spoczywa na innych składach sądów pierwszej instancji (art. 3941a k.p.c.).
Sąd drugiej instancji dodał, że w obecnym stanie prawnym czynności postępowania międzyinstancyjnego wykonuje sąd właściwy do rozpoznania środka odwoławczego. Konsekwentne stosowanie się do stanowiska zajętego we wskazanej na wstępie uchwale prowadziłoby do wniosku, iż czynności postępowania międzyinstancyjnego wobec zażalenia poziomego, skierowanego do innego składu sądu pierwszej instancji, musiałby wykonać sąd wyższego rzędu, przekazując następnie sprawę postanowieniem do sądu właściwego.
Prowadziłoby to w wielu przypadkach do wdrażania przez te sądy procedury naprawczej przewidzianej w art. 130 § 1 k.p.c., powodując nieuzasadnione, dodatkowe obciążenie sprawami, co do których nie są w sposób oczywisty właściwe, zarówno w zakresie ich rozpoznania, jak i – w przypadku prawidłowego skierowania środka odwoławczego – do badania jego braków formalnych.
Czytaj w LEX: Postępowanie zażaleniowe po nowelizacji KPC >
Negatywna odpowiedź
Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej podjął uchwałę, która brzmi: sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie podlegające rozpoznaniu na podstawie art. 3941a § 1 k.p.c. przez inny skład sądu pierwszej instancji, przekazuje zażalenie do rozpoznania sądowi właściwemu (art. 200 § 14 w związku z art. 391 § 1, art. 397 § 3 i art. 3941a § 2 k.p.c.).
Oznacza to, że sąd niewłaściwy, czyli sąd drugiej instancji, do którego profesjonalny pełnomocnik skierował zażalenie, które powinno być skierowane do innego składu sądu pierwszej instancji (zgodnie z art. 394[1a] § 1 k.p.c.), po stwierdzeniu swojej niewłaściwości, przekazuje to zażalenie do rozpoznania sądowi właściwemu, czyli sądowi pierwszej instancji, a w tej sprawie sądowi okręgowemu.
Wykładnia zawarta w uchwale SN z 27 listopada 2020 r. jest zbieżna z poglądem wyrażonym w uchwale składu 7 sędziów SN z 15 maja 2013 r. wydanej w sprawie III CZP 91/12, która brzmi „Sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie, przekazuje je do rozpoznania sądowi właściwemu.
Sygnatura akt III CZP 12/20, uchwała z 27 listopada 2020 r.
