SA: rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty musi być w interesie obu stron

Rozłożenie na raty świadczenia pieniężnego zależy od zaistnienia szczególnie uzasadnionego wypadku po stronie dłużnika. Nie wystarczy jednak powołać się na trudną sytuację finansową. Wierzyciel powinien mieć bowiem pewność, że świadczenie, jakkolwiek odsunięte w czasie, zostanie spełnione w przewidzianym terminie - orzekł Sąd Apelacyjny w Białymstoku.

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego sumy pieniężnej z tytułu udzielonej pożyczki.

Sąd I instancji uwzględnił powództwo. Wbrew żądaniu pozwanego nie rozłożył jednak zasądzonej od niego kwoty na raty. Odnosząc się do sytuacji finansowej pozwanego i jego rodziny, podkreślił, że trwa ona już wiele lat. Ponadto, skoro od kilkudziesięciu miesięcy nie płacił wymagalnych rat z tytułu udzielonej mu pożyczki, to nie było podstaw by sądzić, że teraz akurat zacznie, tym razem na mocy wyroku. Nie bez znaczenia była też okoliczność, że w stosunku do powoda toczyło się postępowanie upadłościowe. W tej sytuacji decyzja powoda o ściągnięciu wierzytelności, a nie jej zbyciu, musiała być poprzedzona oceną, według której ten sposób likwidacji wierzytelności dawał zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu (art. 331 prawa upadłościowego).

Uwzględnienie żądania rozłożenia świadczenia na raty podważyłoby prawidłowość tej oceny i wpłynęłoby ujemnie na skuteczność prowadzonego postępowania upadłościowego.
W tej kwestii Sąd II instancji był podobnego zdania.
Podkreślił, że zastosowanie art. 320 k.p.c. powinno ograniczyć się do szczególnie uzasadnionych wypadków. Chodzi tu o szczególne względy dotyczące dłużnika tj. jego stan majątkowy, rodzinny czy zdrowotny, które uniemożliwiają lub nadmiernie utrudniają mu spełnienie świadczenia w sposób jednorazowy w pełnej wysokości i od razu. Jednak ochrona ta, nie może być stawiana ponad ochronę wierzyciela w procesie cywilnym, a zatem wymaga uwzględnienia również jego uzasadnionego interesu. Stąd też dłużnik musi wykazać, że realnie będzie dysponować środkami, które mimo trudności, umożliwią wykonanie zmodyfikowanego obowiązku w sposób odczuwalny ekonomicznie przez wierzyciela. Jeżeli okoliczności sprawy nie wskazują na istnienie po stronie dłużnika woli dobrowolnej spłaty zadłużenia, a jedynie na chęć odłożenia w czasie konieczności wykonania zobowiązania, powołany przepis nie będzie miał zastosowania.

LEX Linie Orzecznicze>>

W realiach sprawy przesłanki do rozłożenia zasądzonej należności na raty nie zostały spełnione, i to nawet pomimo trudnej sytuacji finansowej pozwanego i jego rodziny. Zła sytuacja majątkowa dłużnika nie ma bowiem charakteru przesądzającego. Pozwany nie wykazał, że będzie w stanie wywiązać się z ratalnej spłaty zobowiązania, niezależnie od ilości i wysokości rat. Ponadto, jego wiarygodność i szczerość chęci do ratalnej spłaty zobowiązania podważał fakt, iż przez okres wielu miesięcy jaki upłynął od daty postawienia udzielonej pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności, nie dokonał jakichkolwiek wpłat na rzecz wierzyciela. Dodatkowo spłata pożyczki w proponowanych przez pozwanego ratach (po 500 zł miesięcznie) nie przedstawiałoby dla powoda realnej wartości, zwłaszcza w kontekście prowadzonego aktualnie wobec niego postępowania upadłościowego.

Wyrok SA w Białymstoku z  23 lutego 2018 r. I ACa 859/17.