Teraz nowelą zajmie się Senat.

Zmiany w KRS miały być jednym z pierwszych kroków w zakresie przywracania praworządności. Nowela - jak uzasadniało MS - stanowi wykonanie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 19 listopada 2019 r., wydanego w połączonych sprawach o sygn. akt C-585/18, C-624/18 i C-625/18 i wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 2 marca 2021 r. (sygn. akt C-824/18). Projekt wykonuje też wyroki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka: z 22 lipca 2021 r. (Reczkowicz przeciwko Polsce, sygn. akt 43447/19); z 8 listopada 2021 r. (Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, sygn. akt 49868/19 i 57511/19); oraz wyrok ETPCz z 23 listopada 2023 r. (Wałęsa przeciwko Polsce, sygn. akt 50849/21). Zakłada m.in., że 15 sędziów-członków KRS wybieranych będzie w wyborach bezpośrednich i w głosowaniu tajnym przez sędziów, a nie, jak ma to miejsce od 2018 r., przez Sejm.

PiS składał poprawki dotyczące usunięcia przepisów pozbawiających biernego prawa wyborczego do KRS tych sędziów, którzy objęli swoje stanowiska już po zmianach wprowadzonych w 2017 r. Kolejna poprawka zakładała by kadencja nowo wybranych członków KRS rozpoczynała się wiosną 2026 r., po zakończeniu kadencji obecnych sędziów w Radzie. Ale poprawki zostały odrzucone. Przyjęty został natomiast jednogłośnie wniosek mniejszości zaproponowany przez posła Tomasza Zimocha (Polska2050) dotyczący "niezwłocznego" umieszczania przez KRS w Biuletynie Informacji Publicznej m.in. zapisów transmisji i protokołów z obrad.

Czytaj: Nowa ustawa o skutkach decyzji członków neo-KRS >>

Wymiar sprawiedliwości w naprawie - czas rozliczyć tych, którzy go psuli >>

Wstępny projekt poprawiony

Przypomnijmy, że projekt noweli o KRS, po opiniowaniu, został poprawiony. Zmiana nastąpiła m.in. w liczbach sędziów z poszczególnych sądów, którzy mają być wśród 15 sędziów/członków KRS. W praktyce oznacza utratę przez sędziów z "rejonu" przewagi w KRS. I tak zgodnie z art. 11f. 1. do składu Rady wybierani będą przez sędziów, w wyborach bezpośrednich i w głosowaniu tajnym:

  • jeden sędzia Sądu Najwyższego;
  • dwóch sędziów sądów apelacyjnych;
  • trzech sędziów sądów okręgowych;
  • sześciu sędziów sądów rejonowych;
  • jeden sędzia sądu wojskowego;
  • jeden sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego;
  • jeden sędzia wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Zaś prawo zgłoszenia kandydata na członka Rady będzie miała grupa:

  • 10 sędziów – w przypadku kandydata będącego sędzią, o którym mowa w art. 11f ust. 1 pkt 1, 2 lub 5–7,
  • 25 sędziów – w przypadku kandydata będącego sędzią sądu okręgowego,
  • 40 sędziów – w przypadku kandydata będącego sędzią sądu rejonowego.

Grupy te będą mogą zgłosić tylko jednego kandydata na członka Rady.

W poprzedniej wersji kandydatów mogły też zgłaszać: Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych, Krajowa Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym, organ uprawniony do nadawania stopni naukowych w dziedzinie nauk społecznych dyscyplinie naukowej nauki prawne oraz grupa co najmniej 2 000 obywateli, mających prawo wybierania do Sejmu. Podczas prac w komisji zgłoszono poprawkę przywracające możliwość zgłaszania kandydatów przez środowiska prawnicze - Naczelną Radę Adwokacką, Krajową Izbę Radców Prawnych i Krajową Radę Notarialną - o co zabiegał m.in. prezes NRA Przemysław Rosati.

Prawo wybierania członków Rady ma przysługiwać sędziom Sądu Najwyższego, sędziom sądów powszechnych, sędziom sądów wojskowych i sędziom sądów administracyjnych, pozostającym w dniu głosowania w stanie czynnym. Sędzia może oddać głos na jednego kandydata.

Czytaj: NRA: Sędziowie nie powinni jako jedyni decydować o sędziowskich kandydatach do KRS >>

Neo-sędzia nie może startować, ale podpisze listę poparcia

Zgodnie z nowelą neo-sędziowie jedynie nie będą mogli kandydować w wyborach, chyba że wrócą do poprzedniego sądu, z którego zostali wadliwie awansowani. Przypis brzmi: "W wyborach, o których mowa w ust. 1, prawo kandydowania na członka Krajowej Rady Sądownictwa nie przysługuje sędziom, którzy objęli stanowisko w wyniku wniosku o powołanie sędziego, przedstawionego Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Sądownictwa ukształtowaną z zastosowaniem art. 9a ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym, z wyjątkiem sędziów, którzy powrócili na urząd sędziego i poprzednio zajmowane stanowisko, jeżeli poprzednio zajmowane stanowisko objęli w inny sposób, niż w wyniku wniosku o powołanie sędziego, przedstawionego Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Sądownictwa ukształtowaną z zastosowaniem art. 9a ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym".

W pierwszej wersji neo-sędziom nie przysługiwało ani prawo poparcia zgłoszenia kandydata na członka Rady, ani kandydowania na członka Rady. Nie było też zastrzeżenia związanego z możliwością powrotu na urząd sędziego i poprzednio zajmowane stanowisko.

 

Co z mandatami obecnych członków Rady?

Zgodnie z poprzednią wersją mandat obecnych członków Krajowej Rady Sądownictwa miał wygasać z dniem ogłoszenia wyników wyborów.

Zgodnie z przyjętą nowelą: "Z dniem ogłoszenia, w drodze obwieszczenia, wyników wyborów nowych członków/sędziów KRS ustaje działalność w Krajowej Radzie Sądownictwa osób wybranych przez Sejm do Krajowej Rady Sądownictwa na podstawie art. 9a ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu dotychczasowym" (czyli na podstawie noweli o KRS z 2017 r.).

Głos doradczy Rady Społecznej

Nowelizacja zakłada, że przy KRS ma działać Rada Społeczna, która przedstawia opinie w sprawie kandydatów do pełnienia urzędu na stanowiskach sędziów Sądu Najwyższego oraz stanowiskach sędziowskich w sądach powszechnych, sądach administracyjnych i sądach wojskowych oraz na stanowiskach asesorów sądowych w sądach administracyjnych; a także, na wniosek Prezydium Rady, w innych sprawach należących do zadań Rady.

W jej skład mieliby wchodzić:

  • osoba wskazana przez Naczelną Radę Adwokacką;
  • osoba wskazana przez Krajową Radę Radców Prawnych;
  • osoba wskazana przez Krajową Radę Notarialną;
  • osoba wskazana przez Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego;
  • osoba wskazana przez Rzecznika Praw Obywatelskich;
  • osoba wskazana przez Krajową Radę Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym;
  • trzej przedstawiciele organizacji pozarządowych wskazani przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Podczas prac w Sejmie dopisano osobę wskazaną przez Krajową Radę Komorniczą.

A kadencja Rady Społecznej miałaby trwać 4 lata.

Podpisem prezydenta będzie problem?

Prezydent Andrzej Duda zapowiedział w poniedziałek w "DGP", że nowelizacja nie zyska jego akceptacji m.in. dlatego, że różnicuje tzw. starych sędziów od tych z rekomendacji obecnej KRS. - Sędziowie otrzymali nominację od prezydenta RP, złożyli ślubowania i wszyscy mają równy status - stwierdził Duda. Dodał też, że może dyskutować o zmianach w prawie, pod warunkiem, że rząd, w szczególności minister sprawiedliwości, będą przestrzegać prawa.

Minister sprawiedliwości Adam Bodnar, w wywiadzie dla Prawo.pl, pytany o taką ewentualność powiedział: Co do noweli o KRS, to naszym zadaniem na teraz jest przyjęcie ustawy w jak najlepszym kształcie, uzyskanie opinii międzynarodowych, środowiska obywatelskiego, przejście przez normalny proces legislacyjny. A później – no trudno – to pan Prezydent weźmie na siebie odpowiedzialność za to, czy będzie dalej pozwalał na funkcjonowanie organu, który tak głęboko ingeruje w zasadę trójpodziału władz i przyczynia się do pogłębiania stanu niekonstytucyjności, niepraworządności w Polsce.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.