Coraz częściej słyszy się o łudząco podobnych ubraniach z kolekcji  różnych firm odzieżowych. W tym kontekście rodzi się podstawowe pytanie – gdzie kończy się inspiracja, a gdzie zaczyna niedozwolone wkroczenie w cudze prawa wyłączne, w tym tzw. plagiat?

Definicja plagiatu
Termin „plagiat” nie posiada definicji normatywnej. Ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej „ustawa o prawie autorskim”) nie zawiera definicji tego pojęcia. Plagiatu dotyczy jednakże art. 115 ustawy o prawie autorskim. Zgodnie z ust.1 tego przepisu „Kto przywłaszcza sobie autorstwa albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3”. Podobnie przepis art. 303 ustawy z 30 czerwca 2000 r. prawo własności przemysłowej stanowi, że „Kto przypisuje sobie autorstwo albo wprowadza w błąd inna osobę co do autorstwa cudzego projektu wynalazczego albo w inny sposób narusza prawa twórcy projektu wynalazczego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. W tym drugim przypadku plagiat może dotyczyć np. wzoru przemysłowego przyznającego wyłączną ochronę twórcom i przedsiębiorcom aktywnym w branży modowej.

Kwestiom plagiatu sporo miejsca poświęcono w doktrynie i orzecznictwie, gdzie najczęściej przedstawiany jest jako czynność przywłaszczenia autorstwa cudzego utworu, czyli wykorzystania cudzego utworu, całego lub fragmentu i zaprezentowania jako własny.
Również w języku potocznym o plagiacie mówi się jako o zapożyczeniu z cudzych dzieł oraz podaniu ich jako własne i następnie opublikowaniu ich pod własnym nazwiskiem (Słownik Języka Polskiego PWN).
Projektanci przekraczający granicę dozwolonej inspiracji spotykają się z zarzutami plagiatu. Co jednak ciekawe, zarzuty takie nie będą stawiane projektantowi, który czerpie inspiracje z kreacji z przeszłości. W przypadku, gdy inspiracją dla twórcy jest określony styl (nie zaś elementy twórcze zaczerpnięte od innego projektanta), nie występuje zjawisko plagiatu.

Ochrona praw autorskich
Twórca nie jest jednak bezbronny i może zabezpieczyć się przed naruszeniem jego praw zarówno osobistych, jak i majątkowych. Do tych pierwszych, zgodnie z art. 16 ustawy o prawie autorskim, należą prawa mające na celu ochronę szczególnego związku między autorem a utworem (w tym np. projektem ubrania). Prawa te zostają przy autorze, są niezbywalne. Prawa majątkowe natomiast to, zgodnie z art. 17 ustawy o prawie autorskim, prawa do korzystania z utworu (projektu). Podstawę ochrony przed plagiatem mogą stanowić przepisy art. 78 oraz 79 ustawy o prawie autorskim wprowadzające odpowiedzialność cywilną oraz art. 115 tejże ustawy dotyczący odpowiedzialności karnej.
Autor, którego utwór został bezprawie wykorzystany, może w ramach roszczeń w postępowaniu cywilnym żądać np. opublikowania przeprosin, wycofania kwestionowanego utwory z obrotu, czy naprawienia poniesionej szkody.

Świadomość problemu plagiatu na rynku mody
Świadomość polskich projektantów oraz przedsiębiorców działających w sektorze mody czym jest plagiat i jakie są jego konsekwencje jest wprawdzie coraz większa, jednakże wydaje się ciągle niewystarczająca. Świadczy o tym często bezradność wobec sytuacji, w której twórca jest „kopiowany” np. przez bardziej znany i liczący się na tym rynku podmiot.

Autorka: Agnieszka Oleksyn-Wajda, radca prawny, kierownik studiów podyplomowych „Prawo i zarządzanie w sektorze mody” realizowanych w Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego.
Jest założycielką marki modowej i funkcjonuje w polskim sektorze mody zarówno jako prawnik, jak i przedsiębiorca.