Trybunał badał skargę konstytucyjną dotyczącą zgodności art. 3986 § 2 i 3 w związku z art. 3984 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim przewiduje odrzucenie – bez wzywania do usunięcia braków – skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 3984 § 1 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji.

Skarga odrzucona na posiedzeniu niejawnym
Skarga kasacyjna złożona została od wyroku w postępowaniu spadkowym. Postanowienie zaskarżyła jedna ze spadkobierczyń w imieniu własnym i w imieniu dzieci, które również były stroną postępowania, a których kuratorzy nie zdecydowali się na taki krok. Wyrok sądu odwoławczego zaskarżono w całości, jako rażąco naruszający prawa materialne. Skarżąca wnioskowała o jego uchylenie w całości i zmianę orzeczenia poprzez orzeczenie co do istoty. Sąd okręgowy za pośrednictwem którego skargę złożono, po wstępnej jej ocenie odrzucił część dotyczącą małoletnich, równocześnie wstrzymał wykonywanie wyroku do czasu zakończenia postępowania kasacyjnego. Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym odrzucił jednak skargę wskazując na braki formalne.

SN uznał przy tym, że sformułowany w skardze kasacyjnej wniosek skarżącej o uchylenie zaskarżonego w całości postanowienia Sądu Okręgowego i jego zmianę poprzez orzeczenie co do istoty sprawy nie spełnia wymagań określonych w art. 398 4 § 1 pkt 3 KPC. Zgodnie z nim powinien zostać określony zakres żądanego uchylenia i zmiany.  

Zamknięcie drogi do merytorycznego rozpoznania
Reprezentująca skarżącą, adwokat Ewa Hanusz-Gintowit podkreślała, że decyzja Sądu Najwyższego zamknęła drogę do merytorycznego rozpatrzenia sprawy. Podnosiła, że ten przepis, zgodnie z którym Sąd Najwyższy może odrzucić skargę bez wezwania do usunięcia braków formalnych, jest niebezpieczny i jest koszmarem prawników.

- W tej sprawie było szereg zaniedbań stricte materialnych, prawnych. SN orzekł jednoosobowo, w formie postanowienie, że skarga jest obarczona brakiem, który uzasadniania jej odrzucenie i zamyka drogę do dalszego rozpoznania - mówiła. Wskazywał, że w doktrynie procesu cywilnego przyjmuje się, niepodzielny charakter postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. A to oznacza, że zaskarżenie jego części jest równoznaczne z zaskarżeniem całości. Dodała, że skład rozpatrujący skargę kasacyjną w tej sprawie nie wziął pod uwagę tego faktu. - Tym samym osiągnięto sytuacje w której w porządku prawnym mamy rażąco wadliwe orzecznie, w którym sąd okręgowy w uzasadnieniu stwierdza, że oświadczenie woli złożone na wypadek śmierci dotyczące majątku nie jest testamentem - dodała adwokat. 

Sejm: nadmierny formalizm
Poseł PiS Wojciech Szarama, prezentując stanowisko Sejmu zaznaczał, że odrzucenie skargi kasacyjnej bez wezwania do usunięcia jego braków stanowi przejaw nadmiernego formalizmu. - W tej sprawie mamy do czynienia z nadmiernym rygoryzmem postępowania. Nie mamy tu do czynienia z ewidentnym brakiem ale ze sporem interpretacji wniosku - mówił. Dodał, że gdyby wezwano pełnomocnika do usunięcia braków skarga zostałaby uzupełniona i rozpatrzona. W jego ocenie naruszono konstytucyjne prawo do sprawiedliwej procedury.

Prokuratur Generalny: zapisy zgodne z konstytucją
Inne stanowisko w tej sprawie zajął Prokurator Generalny. W jego ocenie zapisy kodeksu postępowania cywilnego, pozwalające na odrzucenie skargi kasacyjnej bez wskazywania braków formalnych są zgodne z konstytucją. "Należy pamiętać, że badanie skargi kasacyjnej w tym trybie ogranicza się do kwestii formalnych - przede wszystkim kompletności skargi kasacyjnej w świetle wymogów, jakie dla tego środka zaskarżenia wyznacza przepis art. 398 4 § l i 2 kpc" - uzasadniono.

Prokuratura wskazała też, że formalizm skargi kasacyjnej, obciążający jedną stronę - skarżącego, leży również w interesie drugiej strony, która ma "prawo wiedzieć, w jakim zakresie i za pomocą jakich zarzutów, argumentów podważane jest prawomocne, korzystne dla niej orzeczenie".


Nieważność postępowania w procesie cywilnym>>