Rada Ministrów przyjęła 7 marca br. projekt ustawy o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw.
Jak poinformowano po posiedzeniu rządu, są rozwiązania, które stworzą odpowiednie warunki do powrotu i osiedlania się w Polsce osób polskiego pochodzenia. Chodzi o osoby zesłane lub deportowane przez władze ZSRR do Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, Kazachstanu, Kirgistanu, Tadżykistanu, Turkmenistanu, Uzbekistanu lub azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej. Opracowane regulacje spełniają obietnicę złożoną przez premier Beatę Szydło w trakcie prezentacji podsumowującej 100 dni rządu w lutym 2016 r.

W niej ustawie zmieniona ma być definicja repatrianta i procedura związana z przyznawaniem wizy krajowej w celu repatriacji. Przewidziano także rozwiązania, które usprawnią i ułatwią proces repatriacji – ustanowiony będzie pełnomocnik rządu ds. repatriacji oraz utworzona zostanie Rada do Spraw Repatriacji.

Funkcję pełnomocnika rządu ds. repatriacji będzie pełnił sekretarz lub podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji (pełnomocnik będzie powoływany i odwoływany przez premiera). Jednym z jego ważniejszych zadań będzie koordynowanie działań wspierających repatriantów, a także wydawanie decyzji w sprawie przyznawania im pomocy finansowej. Pełnomocnik rządu, w celu właściwej realizacji powierzonych mu zadań, będzie współpracował z organami jednostek samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi. W województwie proces repatriacji będzie koordynował wojewoda we współpracy z pełnomocnikiem.

Rada do Spraw Repatriacji będzie organem opiniodawczo-doradczym pełnomocnika rządu. W jej skład wejdzie 5 członków powołanych (na wniosek pełnomocnika) przez premiera spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w dziedzinie repatriacji. Jej podstawowym zadaniem będzie zgłaszanie propozycji usprawniających organizację tego procesu. Kadencja Rady ma trwać 5 lat.

Projekt noweli ustawy przewiduje także tworzenie ośrodków adaptacyjnych dla repatriantów. Pobyt w takim ośrodku ma pomóc im w szybkim zaadaptowaniu się do nowych warunków i przygotowaniu do samodzielnego życia. Pełnomocnik rządu będzie powierzał prowadzenie tych ośrodków organizacjom społecznym, stowarzyszeniom lub innym osobom prawnym wyłonionym w otwartym konkursie ofert.

Ośrodki adaptacyjne powinny być zlokalizowane w miejscach, z których dojazd do szkoły publicznej i placówek medycznych nie jest utrudniony, a możliwości podjęcia pracy zarobkowej nie są ograniczone. Repatriant umieszczony w ośrodku będzie mógł otrzymać 200 zł miesięcznie. Świadczenie nie będzie przyznawane repatriantowi, który podjął pracę zarobkową – z wyjątkiem repatrianta, który jest osobą małoletnią.

Ośrodek będzie zapewniał repatriantom kursy języka polskiego, zajęcia z historii i tradycji polskiej, szkolenia zawodowe oraz zajęcia adaptacyjno-integracyjne (dzięki nim repatriant pozna np. polski system opieki zdrowotnej, system oświaty, zasady bezpieczeństwa publicznego oraz zasady polityki prorodzinnej i pomocy społecznej oraz uprawnienia osób niepełnosprawnych).

Repatriant będzie umieszczany w ośrodku na podstawie decyzji pełnomocnika na okres od 3 do 6 miesięcy.

Ośrodki będą nadzorowane przez pełnomocnika. Decyzja pełnomocnika o przyznaniu miejsca w ośrodku będzie nowym dowodem potwierdzającym spełnienie warunków do osiedlenia się w Polsce.

Zaproponowano także nową formę pomocy finansowej dla repatriantów – pełnomocnik będzie udzielał repatriantowi po opuszczeniu przez niego ośrodka (na jego wniosek) pomocy finansowej na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Repatriant będzie mógł otrzymać do 25 tys. zł – wsparcie będzie mógł przeznaczyć na dopłatę do zakupu mieszkania lub dopłatę do czynszu wynajmowanego mieszkania (pomoc ta będzie mogła być udzielana przez okres nie dłuższy niż 10 lat od dnia opuszczenia przez niego ośrodka). Pomoc dla repatrianta na pokrycie kosztów remontu i adaptacji lokalu mieszkalnego wyniesie 6 tys. zł.

Jednocześnie gminie, która zapewni lokal mieszkalny repatriantowi, zostanie udzielona jednorazowa dotacja z budżetu państwa do 25 tys. zł na repatrianta.

Nową formą pomocy będzie także możliwość przydzielenia repatriantowi przez gminę, w której mieszka – osoby wspierającej. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) będzie mógł przydzielić repatriantowi – na jego wniosek uzasadniony szczególną sytuacją wynikającą z podeszłego wieku, stanu zdrowia, słabej znajomości języka polskiego, braku umiejętności adaptacyjnych – tzw. osobę wspierającą (na okres nie dłuższy niż 2 lata). Jej zadaniem będzie udzielanie repatriantowi pomocy w adaptacji w Polsce (w praktyce chodzi np. o wsparcie w załatwianiu spraw związanych z opieką medyczną, szkolnictwem, pomocą społeczną czy zatrudnieniem).

W nowych przepisach poszerzono także katalog zwolnień od podatku od spadków i darowizn nabycia przez repatrianta – w drodze dziedziczenia lub darowizny – mieszkania lub domu jednorodzinnego, po spełnieniu wskazanych warunków.

Ponadto, konsul w trakcie procedury mającej na celu przyznanie wizy krajowej w celu repatriacji, osobom starającym się o nią będzie zwracał oryginały dokumentów. W ten sposób wyeliminowane zostaną przypadki utraty składanych dokumentów.

Zakres proponowanych zmian był szeroko konsultowany ze środowiskiem repatriantów w kraju i za granicą (Kazachstan) oraz samorządami i organizacjami zajmującymi się tą problematyką. Z danych MSZ wynika, że repatriacją do Polski zainteresowanych jest ok. 10 tys. osób.

Zasadniczo znowelizowane przepisy mają obowiązywać od 1 maja 2017 r. (część regulacji powinna wejść w życie 1 września 2017 r.)