NSA: Nawet niepełnosprawny aplikant musi zdać kolokwium

Na drugim roku aplikacji skarżący nie zaliczył dwóch kolokwiów, a ponadto opuścił w ciągu tego roku szkoleniowego zbyt dużą ilość zajęć, co skutkowało niezaliczeniem mu aplikacji i skreśleniem z listy aplikantów radcowskich - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny. Dodał, że przepisy Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych nie miały w tej sprawie zastosowania.

Skarżący w 2015 r. nie ukończył I roku aplikacji radcowskiej z powodu niezaliczenia kolokwium z postępowania cywilnego.

Brak pozytywnych ocen i absencja

W roku 2016 skarżący powtarzał I rok aplikacji. Uzyskał zaliczenie z powtarzanego przedmiotu, w wyniku czego zaliczył I rok aplikacji.

W 2017 r. skarżący nie ukończył II roku aplikacji radcowskiej z powodu niezaliczenia kolokwiów z prawa spółek handlowych, prawa upadłościowego i prawa restrukturyzacyjnego oraz postępowania karnego, postępowania karnoskarbowego i postępowania w sprawach o wykroczenia. Ponadto skarżący opuścił łącznie 116 godzin zajęć teoretycznych.

Okoliczności te spowodowały, że w kwietniu 2018 r., Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych skreśliła skarżącego z listy aplikantów radcowskich (na podstawie art. 37 ust. 2 ustawy z 1982 r. o radcach prawnych i Regulaminu odbywania aplikacji radcowskiej).

Czytaj też: Blisko połowa zdających z pozytywnym wynikiem egzaminów na aplikacje>>

Skarżący wniósł odwołanie. W odwołaniu kwestionował wynik kolokwium z postępowania cywilnego.  Wskazał m.in., że uzyskanie przez niego z kolokwium 0 punktów stanowi przejaw dyskryminacji ze względu na wiek oraz niepełnosprawność.

Ponadto stwierdził, że na zajęcia teoretyczne nie uczęszczał bowiem "skoro zdobycie odpłatnie wiedzy z prawa gospodarczego i handlowego miało mu się nie przydać do wykonywania zawodu, to doszedł do wniosku, że nie będzie jej pobierał i za nią płacił". Dalej wskazał, że "do egzaminów przystępował ponieważ usiłował się nauczyć do kolokwiów we własnym zakresie".

Zdaniem skarżącego wprowadzenie przepisów umożliwiających pisanie kolokwiów przez pewną grupę niepełnosprawnych aplikantów radcowskich w 2017 r., stanowiących wypełnienie obowiązków określonych w umowie międzynarodowej, które nastąpiło z opóźnieniem rażąco naruszającym prawo, co winno skutkować przywróceniem wpisu skarżącego na listę aplikantów.

Nieprzydatność do wykonywania zawodu

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że skarga była niezasadna. Zgodnie z art. 37 ustawy o radcach prawnych, rada okręgowej izby radców prawnych skreśla aplikanta radcowskiego z listy aplikantów radcowskich w przypadku wystąpienia przesłanek wymienionych w tym przepisie (skreślenie obligatoryjne). A ponadto może skreślić aplikanta radcowskiego z listy aplikantów radcowskich, jeżeli stwierdzi jego nieprzydatność do wykonywania zawodu radcy prawnego (art. 37 ust. 2).

Organizacja szkolenia na aplikacji i jego przebieg nie są sprawą administracyjną, w związku z czym w tym postępowaniu brak jest podstaw do oceny prawnej kwestionowanych przez skarżącego postanowień Regulaminu oraz innych aktów wewnątrzkorporacyjnych - ocenił sąd I instancji.

Sąd nie stwierdził, aby samorząd uniemożliwiał skarżącemu zdawania kolokwiów w przysługującym wydłużonym o połowę czasie trwania kolokwiów.

Negatywne oceny z kolokwium

Odnosząc się do zarzutu negatywnego oceniania prac skarżącego, należy zauważyć, iż według Regulaminu "oceny kolokwium pisemnego dokonują niezależnie od siebie dwaj członkowie komisji, z których każdy wystawia na piśmie swoją ocenę i przekazuje ją przewodniczącemu komisji. W razie rozbieżności ostateczną ocenę pracy ustala cała komisja". W tej sprawie każda z wystawionych skarżącemu ocen niedostatecznych została szczegółowo uzasadniona, co znajduje odzwierciedlenie w aktach administracyjnych sprawy. Brak jest ponadto podstaw - w ocenie WSA - do wyprowadzania wniosków przez skarżącego, iż oceny nie były wystawione niezależnie przez obu egzaminatorów.

Sąd wskazał, że wykonywanie zawodu radcy prawnego polega na świadczeniu profesjonalnych usług prawnych wymagających posiadania bogatej i ugruntowanej wiedzy z zakresu różnych dziedzin prawa. Negatywne oceny z kolokwiów weryfikujących poziom tej wiedzy stanowią oczywistą przesłankę uzasadniającą stwierdzenie nieprzydatności skarżącego do wykonywania zawodu radcy prawnego. Przez zasady odbywania aplikacji należy bowiem rozumieć nabywanie przez aplikantów, w czasie jej trwania, wiedzy niezbędnej do wykonywania zawodu radcy prawnego, a także weryfikowanie tej wiedzy przez organy samorządu zawodowego.

Skarżący tym zasadom uchybił, gdyż zaliczył tylko I rok aplikacji radcowskiej, w związku z czym spełniła się przesłanka niezaliczenia więcej niż jeden raz roku szkoleniowego. A to stanowi podstawę do stwierdzenia przez organ samorządu radcowskiego nieprzydatności aplikanta do wykonywania zawodu radcy prawnego i skreślenia z listy aplikantów radcowskich.

Sąd uznał, że organy samorządu radcowskiego obu instancji w sposób prawidłowy zbadały stan faktyczny sprawy. Skarżący nie zaliczył kolokwiów wymaganych regulaminem aplikacji, który to regulamin został uchwalony przez właściwe organy i nie został zakwestionowany w sposób przewidziany w odrębnych przepisach prawa. W tej sytuacji słusznie przyjęto, że zachodzą przesłanki do skreślenia skarżącego z listy aplikantów radcowskich.

Naruszenie Konwencji o prawach niepełnosprawnych?

W skardze kasacyjnej były aplikant zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. A także nie zastosowanie przepisów Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie. Przywołany w skardze art. 24 Konwencji ustanawia zobowiązania dla państw - stron Konwencji do podjęcia odpowiednich środków, aby umożliwić osobom niepełnosprawnym pełny udział w systemie kształcenia na wszystkich poziomach edukacji, w tym dostęp do powszechnego szkolnictwa wyższego. Nie są to natomiast regulacje, które wprowadzałyby jakiekolwiek nowe prawa podmiotowe jednostki. W skardze kasacyjnej nie wskazano zresztą w jaki sposób, powołane w niej regulacje art 24 ust 1 lit a), b), c) i art. 24 ust. 5, miałyby zostać zastosowane w okolicznościach sprawy.

NSA podkreślił, że zaliczenie kolokwium z postępowania cywilnego w ramach I roku aplikacji, czego dotyczyły zarzuty zawarte w skardze kasacyjnej, nie było przedmiotem tej sprawy. Aplikant uzyskał zgodę na powtarzanie I roku aplikacji i zaliczył ostatecznie kolokwium z postępowania cywilnego. Natomiast na II roku aplikacji nie zaliczył dwóch kolokwiów, a ponadto opuścił w ciągu tego roku szkoleniowego zbyt dużą ilość zajęć, co skutkowało niezaliczeniem mu II roku aplikacji i skreśleniem z listy aplikantów radcowskich. To skreślenie nastąpiło jak już wyżej wskazano na podstawie art. 37 ust. 2 u.r.p. w związku z § 32ab ust. 1 Regulaminu odbywania aplikacji radcowskiej, a jak już wcześniej wskazano, w skardze kasacyjnej nie postawiono w ogóle zarzutów naruszenia tych przepisów. Zarzuty takie nie dały się również wyinterpretować z uzasadnienia skargi kasacyjnej.

Sygnatura akt II GSK 960/20 - wyrok NSA z 19 lutego 2021 r.