Zagadnienie prawne przedstawił Izbie Cywilnej SN Sąd Apelacyjny w Katowicach. Problem sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy w procesie przeciwko bankowi o ustalenie nieważności umowy kredytu konieczny jest po stronie powodowej udział wszystkich kredytobiorców?
Powódka Grażyna B. zwróciła się do Sądu Okręgowego w Gliwicach o unieważnienie umowy kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego z powodu zawartych w niej klauzul niedozwolonych. Bank domagał się oddalenia pozwu, gdyż twierdził, ze klauzul abuzywnych nie było, a ponadto zarzucił, że brakuje powódce legitymacji czynnej do wytoczenia procesu. Powódka występowała sama, choć kredyt wzięli razem z mężem, lecz wcześniej rozwiodła się z kredytobiorcą.
Kalendarz szkoleń online w LEX Banki >>
Sprawa dotyczy umowy kredytu z 2005 roku na pokrycie kosztów budowy domu na działce objętej wspólnością małżeńską. Kredyt opiewał na ponad mln zł.
Czytaj w LEX: Konstruowanie roszczenia w pozwie frankowym – zagadnienia praktyczne >>>
Muszą uczestniczyć wszyscy kredytobiorcy
Sąd Okręgowy w Gliwicach w kwietniu 2021 r. oddalił jej powództwo wobec banku, ale nie zbadał w ogóle zapisów umowy kredytowej. Uzasadniając oddalenie powództwa wskazał, że ewentualny wyrok ustalający, że umowa kredytu – której stroną był także ówczesny mąż powódki – była nieważna, dotyczyłby wszystkich stron umowy, wobec czego w postępowaniu muszą uczestniczyć wszystkie podmioty będące stronami umowy.
Sąd Okręgowy zawiadomił byłego męża o toczącym się postępowaniu i pouczył, że może on przystąpić do sprawy w charakterze powoda. Jednak były małżonek nie zareagował na pismo.
Powódka wniosła od tego orzeczenia odwołanie do sądu II instancji. Sąd Apelacyjny zaś – jak wskazał w uzasadnieniu swojego pytania – doszedł do przekonania, że w sprawie występują istotne wątpliwości co do charakteru współuczestnictwa kredytobiorców żądających ustalenia nieważności umowy.
Nastąpił podział majątku
W tej sytuacji Sąd Apelacyjny w Katowicach skierował do Izby Cywilnej SN pytanie o to, czy w procesie przeciwko bankowi o ustalenie nieważności umowy kredytu konieczny jest po stronie powodowej udział wszystkich kredytobiorców.
Z jednej strony – jak zaznaczył w uzasadnieniu sąd apelacyjny – w odwołaniu od wyroku I instancji nie bez racji zauważono, że po rozwodzie kredytobiorców i dokonaniu podziału majątku były mąż nie jest już zainteresowany wynikiem postępowania, ale i samym w nim udziałem. Dlatego w przypadku przyjęcia przez sąd, że istnieje współuczestnictwo konieczne obu byłych małżonków w tej sprawie, de facto pozbawia się powódkę "możliwości uzyskania ochrony na drodze sądowej".
Sąd sprecyzował dwa różne poglądy:
- Brak podstaw do przyjęcia współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej
- Rozstrzygnięcie sądu będzie miło wpływ na prawa byłego męża. Dlatego, że wobec banku zachował on status dłużnika.
Ponadto katowicki sąd przypomniał jedną z poprzednich uchwał SN w sprawie kredytów frankowych z maja 2021 r. W uchwale Sąd Najwyższy przesądził m.in., że bezskuteczność umowy kredytu staje się dopiero wtedy definitywna, kiedy należycie poinformowany konsument nie wyraził zgody na abuzywne postanowienia tej umowy. Dla rozstrzygnięcia sprawy decydujące znaczenie ma więc stanowisko konsumenta – kredytobiorcy.
Sąd II instancji ocenił, że udział w procesie wszystkich kredytobiorców – rodzi jednak wątpliwości z powodu "dopuszczenia do swoistej płynności pomiędzy rolami procesowymi".
Czytaj w LEX: Umowy kredytów frankowych – ocena na gruncie przesłanek nieważności i abuzywności >>>
Jak "ugrać" przed sądem, nie mając zgody małżonka
Tomasz Konieczny, radca prawny, partner w Kancelarii Prawnej Konieczny, Polak Partnerzy tłumaczy jak wybrnąć z sytuacji braku zgody byłego/byłej partnerki. - Aby uniknąć potrzeby wzywania do udziału w sprawie byłego małżonka (niezainteresowanego pozwaniem banku) czy uznania przez sąd, że udział w sprawie drugiego współkredytobiorcy jest konieczny, pozew nie może zawierać żądania ustalenia nieważności umowy kredytu, lecz ograniczać się do żądania pieniężnego (pozew o zapłatę) o zwrot świadczeń nienależnych opartego jedynie przesłankowo na zarzucie nieważności umowy kredytu - podpowiada.
WZORY dokumentów w LEX:
- Pozew o ustalenie nieistnienia stosunku kredytu indeksowanego do CHF i o zapłatę (pozew frankowy - teoria salda) >
- Pozew dotyczący kredytu indeksowanego (pozew frankowy - teoria dwóch kondykcji) >
- Pozew dotyczący kredytu denominowanego (pozew frankowy - teoria dwóch kondykcji) >
- Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z przesłuchania świadków w sprawie o kredyt frankowy >
W sprawach o zapłatę nie zachodzi bowiem tzw. współuczestnictwo konieczne, gdyż wierzytelność pieniężna jest podzielna i za okres trwania wspólności majątkowej małżeńskiej przysługuje po połowie byłym małżonkom (chyba że co innego wynika z podziału majątku wspólnego, o ile był w ogóle dokonany). Natomiast jeśli raty były płacone już po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej (np. na skutek rozwodu czy w wyniku umowy majątkowej małżeńskiej), to roszczenie o ich zwrot przysługuje temu małżonkowi, który je ponosił. Potwierdził to m.in. Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 30 września 2022 r. (sygn. akt I ACa 674/21), a także Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 10 lutego 2022 r., (sygn. akt I ACa 634/21).
Sygnatura akt III CZP 12/23
Sprawdź w LEX: Jakie skutki podatkowe niesie za sobą ugoda z bankiem dotycząca spłaty kredytu we frankach szwajcarskich? >
Czytaj w LEX: Kwestionowanie umów kredytów frankowych o charakterze mieszanym (konsumencko-gospodarczym) >
Cena promocyjna: 39.21 zł
|Cena regularna: 49 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 34.3 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
