Ta sprawa dotyczyła rozpoznania skargi kasacyjnej od wyroku WSA w Szczecinie w sprawie decyzji dotyczącej odmowy umorzenia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne. NSA uznał brak podstaw do uwzględnienia skargi kasacyjnej i ją oddalił. W sprawie tej skarżący domagał się rozpoznania skargi kasacyjnej na rozprawie. Sprawę rozpoznano jednak na posiedzeniu niejawnym. 

Pandemia przyniosła niejawne rozprawy

Nowelą tarczy antykryzysowej z lipca 2021 r., wprowadzono przepisy, zgodnie z którymi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz - co ważne - w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich zasadą mają być rozprawy online i posiedzenia niejawne. Stacjonarne rozprawy lub posiedzenia jawne mają się odbywać jedynie wtedy, gdy nie wywoła to nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nich uczestniczących.
W sprawach karnych takim tymczasowym rozwiązaniem jest wstrzymanie biegu przedawnienia karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe do czasu końca pandemii i o pół roku dłużej.
Z kolei zgodnie z ustawą antycovidowa z 2 marca 2020 r. w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich Naczelny Sąd Administracyjny nie jest związany żądaniem strony o przeprowadzenie rozprawy. Co więcej, w tym czasie wojewódzkie sądy administracyjne oraz Naczelny Sąd Administracyjny przeprowadzają rozprawy online, a osoby w nich uczestniczące nie muszą przebywać w budynku sądu. Z kolei przewodniczący może zarządzić przeprowadzenie posiedzenia niejawnego, jeżeli uzna rozpoznanie sprawy za konieczne, a nie można przeprowadzić jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Na posiedzeniu niejawnym w tych sprawach sąd orzeka w składzie trzech sędziów.

Czytaj w LEX: Jawność i transparentność postępowania administracyjnego >>>

Czytaj: Posiedzenia niejawne mają rozładować zaległości w sądach administracyjnych>>

Podkładka w przepisach - NSA się powołuje 

Naczelny Sąd Administracyjny właśnie na tę regulację się powołał. - Należy podzielić stanowisko, zgodnie z którym wykładnia funkcjonalna przepisów ustawy COVID-19 nakazuje opowiedzieć się za tym, że dopuszczalne jest rozpoznanie skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym - wskazał. Dodał równocześnie, że przepisy te mają charakter "specjalny". - Prawo do publicznego prowadzenia rozpraw sądowych nie jest absolutne. Może być ono limitowane. Jak wynika z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw - zaznaczył w wyroku (I GSK 50/19, LEX nr 3435551).

 

 

NSA akcentował cel funkcjonowania przepisów ustawy COVID-19. Chodzi m.in. o ochronę zdrowia i życia ludzkiego w związku z zapobieganiem i zwalczaniem zakażenia koronawirusem. Przypomniał również, iż istnieją ograniczone możliwości prowadzenia rozpraw w każdej sprawie przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie jej na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. Na powyższe zwrócono uwagę m.in. w wyroku NSA z 15 lipca 2021 r. w sprawie III OSK 3743/21 oraz w uchwale NSA z 30 listopada 2020 r. w sprawie II OPS 6/19.

- Podkreślenia wymaga, że w tej sprawie w czasie pandemii orzekał jedynie Naczelny Sąd Administracyjny. Zarówno WSA w Szczecinie, jak i organy przeprowadziły postępowania, a także orzekły przed pandemią. Jak wynika z uzasadnienia, także przed pandemią (w odpowiedzi na skargę kasacyjną) – skarżący zażądał przeprowadzenia rozprawy. Już w czasie trwania stanu epidemii zarządzeniem Przewodniczącej Wydziału I Izby Gospodarczej NSA - w oparciu o art. 15 zzs4 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych sprawę skierowano na posiedzenie niejawne - mówi dr hab Grzegorz Krawiec, profesor Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.

Czytaj w LEX: Jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu nieprocesowym >>>

Czytaj w LEX: Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 15zzs(4) ust. 3 specustawy w świetle zasady jawności postępowania sądowego >>>

Czytaj: Sądy administracyjne do reformy - nie tylko zmiana właściwości miejscowej >>

Inne sądy orzekają podobnie

Profesor przywołuje inne orzeczenia. Jak mówi, sądy powołując się na ustęp 3 tego artykułu wskazują np., iż: skarga kasacyjna została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym w składzie trzyosobowym, na podstawie art. 15zzs4 ust. 3 ustawy COVID oraz zarządzenia przewodniczącego wydziału. Następnie zaznaczają, że wymienionym zarządzeniem strony zawiadomiono o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne i poinformowano o możliwości uzupełnienia argumentacji w piśmie procesowym, z zachowaniem trybu określonego w art. 66 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz, że zarządzenie zostało doręczone skarżącemu oraz organowi, żadna ze stron nie uzupełniła stanowiska oraz nie wyraziła sprzeciwu co do zastosowanego trybu rozpoznania sprawy. 

- Zaznaczyć należy, że także w trybie „niecovidowym” istniała i istnieje możliwość rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym. Zwrócić też należy uwagę na art. 182 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny zgodnie z nim może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną od postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego kończącego postępowanie w sprawie. Zgodnie z par. 2 tego artykułu „Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, gdy strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a pozostałe strony, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy”. Rozwiązanie, przyjęte w art. 15zzs4 ust. 1 ustawy COVID-19 nawiązuje do art. 182 par. 2 p.p.s.a, jednak istnieją między nimi pewne różnice: na postawie art. 182 par. 2 p.p.s.a Naczelny Sąd Administracyjny jest zobowiązany wyznaczyć posiedzenie niejawne, natomiast w przypadku art. 15zzs4 ust. 1 ustawy COVID-19 jest to jego uprawnienie - dodaje.

WZORY dokumentów w LEX:

 

Trwają prace nad usprawnieniem orzekania NSA

Tymczasem Ministerstwo Sprawiedliwości szuka rozwiązań, które rozładują korki w sądach, także w NSA. Wśród takich propozycji, nad którymi trwają prace, jest też szersze stosowanie niejawnego trybu orzekania.

Negatywnie oceniają to prawnicy. - Brak jawności posiedzeń sądów administracyjnych, których zadaniem jest badanie legalności aktów administracyjnych stanowiących o prawach i obowiązkach obywateli, jest niedopuszczalny i stanowi o nieuzasadnionym ograniczeniu prawa do sądu -  mówi adwokat Andrzej Zwara, członek prezydium NRA. Wątpliwości w tym zakresie ma też adwokat Anisa Gnacikowska. Zwraca uwagę na jeszcze jedną kwestię.

- Są takie aspekty sprawy, których nie da się w pełni przedstawić na piśmie i wizyta w sądzie, rozprawa, często sprawozdanie sędziego, daje szanse adwokatowi na ich wskazanie, wyjaśnienie.  Jeszcze po sprawozdaniu można przecież coś dodać, odnieść się do tego co sędzia sprawozdawca powiedział. A to z kolei może pomóc w uzyskaniu korzystnego rozstrzygnięcia. Przecież - nie zapominajmy o tym - jest możliwość rozpraw online i to się sprawdza. dlatego uważam, że trzeba korzystać z takich narzędzi a nie pozbawiać stron możliwości przedstawienia swojej argumentacji - podsumowuje. 

Czytaj w LEX: Jawność zewnętrzna posiedzeń sądowych w polskim procesie karnym >>>

Czytaj w LEX: Wyłączenie jawności rozprawy jako gwarancja ochrony interesów uczestników postępowania karnego >>>

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.