Regulacja budzi wśród prawników sporo emocji. Część zmian jest chwalonych i oczekiwanych - m.in. te zmierzające do dalszej cyfryzacji postępowań sądowych. Część mocno krytykowanych. Na etapie prac Senatu samorządy adwokacki i radcowski próbowały np. wprowadzić poprawkę umożliwiającą również pełnomocnikom składanie apelacji i zażaleń poprzez portal, Senat przyjął jednak uchwałę o odrzuceniu całej noweli.
Czytaj: Pisma procesowe doręczane sądowi przez portal? Radcy prawni chcą zmian>>
Po pierwsze - zdalne rozprawy już na stałe
Nowelizacja wprowadza m.in. do procedury cywilnej na stałe rozprawy zdalne. Przewodniczący będzie mógł zarządzić przeprowadzenie takiego posiedzenia jeżeli nie będzie stał temu na przeszkodzie na charakter czynności, które mają być dokonane na posiedzeniu, a przeprowadzenie posiedzenia zdalnego zagwarantuje pełną ochronę praw procesowych stron i prawidłowy tok postępowania. Co więcej, zasadą, wprowadzoną przez nowelę, ma być możliwość przeprowadzenia dowodu na odległość w ramach posiedzenia zdalnego, jeżeli jego charakter się temu nie sprzeciwia. Aby przeprowadzić dowód w ten sposób, sąd będzie musiał wydać stosowne postanowienie, z kolei strona już na etapie wniosku dowodowego będzie mogła wskazać, że domaga się przeprowadzenia dowodu w ten sposób.
Strona - co niepokoi między innymi sędziów - będzie też mogła sprzeciwić się przesłuchaniu świadka poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni od dnia uzyskania informacji o zamiarze przeprowadzenia dowodu w taki sposób. W razie skutecznego wniesienia sprzeciwu sąd wezwie świadka do osobistego stawiennictwa na sali sądowej. Sędziowie obawiają się, że może to być narzędzie do obstrukcji procesowej.
Czytaj: Sprzeciw na e-przesłuchanie świadka - narzędziem obstrukcji?>>
Strona będzie mogła się domagać, by sąd przeprowadził dowód na e-rozprawie>>
W apelacji jednoosobowe składy, ale z wyjątkami
Regulacja wprowadza również składy jednoosobowe w drugiej instancji już na stałe. Te przepisy mają wejść w życie po 14 dniach od jej ogłoszenia. Chodzi o art. 367[1] par. 1 k.p.c. zgodnie, sąd w II instancji rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego z wyjątkiem spraw:
- o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia choćby w jednej z wniesionych apelacji przekracza milion złotych,
- rozpoznawanych w pierwszej instancji przez sąd okręgowy jako właściwy rzeczowo, z uwzględnieniem pkt. 1,
- rozpoznawanych w pierwszej instancji w składzie trzech sędziów na podstawie art. 47 par. 4 k.p.c.
Obowiązkowe konta na portalu sądowym
Są też zmiany w Prawie o adwokaturze w art. 37d. 1. I tak adwokat wykonujący zawód obowiązany będzie posiadać konto w portalu informacyjnym sądu. Dziekan okręgowej rady adwokackiej będzie występował do ministra sprawiedliwości o usunięcie takiego konta np. w sytuacji skreślenia adwokata z listy adwokatów.
Takie samo brzmienie ma zmiana ustawy o radcach prawnych i ustawy o rzecznikach patentowych. Przy czym jeśli chodzi o rzeczników patentowych to Krajowa Rada Rzeczników Patentowych będzie występować do ministra sprawiedliwości o usunięcie konta w portalu informacyjnym w przypadku prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego o zawieszeniu prawa wykonywania zawodu rzecznika patentowego albo pozbawieniu prawa wykonywania zawodu rzecznika patentowego.
Czytaj: Adwokaci i radcy mają mieć konta w portalu sądowym, ale przepisy nadal dziurawe>>
Terminy przedawnienie wreszcie zaczną biec
Z kolei od pierwszego października br. uchylony zostanie przepis 15zzr(1) ustawy antycovidowej, który wstrzymywał przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbo'we. Zgodnie z przepisami przejściowymi tam, gdzie terminy przedawnienia już biegły, ale zostały zawieszone, będą biec dalej, a w sprawach, w których jeszcze nie biegły, rozpocznie się odliczanie terminu. Sam przepis ma już swoją historię - bieg przedawnienia był już bowiem dwukrotnie wstrzymywany i raz odwieszany. Najpierw tarcza antycovidowa wstrzymała go wiosną 2020 r. przy czym przepisem objęte były również wykroczenia. Miał to być sposób na covidowy lockdown w sądach, stąd w 2020 r., po nieco ponad miesiącu, bieg przedawnienia przywrócono. Po roku jednak ustawodawca uznał, że ogłoszenie stanu epidemii z powodu COVID-19 wprowadziło szereg ograniczeń, które nadal wpływają na postępowania sądowe w sprawach karnych - i ponownie wstrzymał bieg przedawnienia w zakresie przestępstw i to z wskazaniem, że obowiązuje to od 14 i 20 marca... 2020 roku.
Pijany kierowca? Konfiskata auta od października
Nowela przyspiesza też wejście w życie przepisów zgodnie z którymi sąd będzie mógł orzec przepadek auta pijanego kierowcy. Miały one wejść w życie w marcu 2024 r., zaczną obowiązywać już od pierwszego października. Wystarczy, że kierowca będzie miał powyżej 1 promila alkoholu we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu. Konfiskaty nie będzie, jeśli samochód zostanie zniszczony lub znacznie uszkodzony.
Czytaj: Szybka nowelizacja - konfiskata pojazdu pijanego kierowcy już w tym roku>>
Uwaga, zmiany w kosztach sądowych
Zmieni się także art. 25b ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z jego obecnym brzmieniem od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia, pobiera się stałą opłatę w wysokości 100 zł. Po nowelizacji taką opłatę - zgodnie z ust. 1 - trzeba będzie uiścić przy wniosku o doręczenie wyroku albo postanowienia co do istoty sprawy z uzasadnieniem. Natomiast w przypadku wniosku o doręczenie postanowienia (innego niż wskazany w ust. 1) lub zarządzenia z uzasadnieniem - opłata wyniesie 30 zł. Pozostaje przepis, zgodnie z którym w przypadku wniesienia środka zaskarżenia, opłatę uiszczoną od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zalicza się na poczet opłaty od środka zaskarżenia, a ewentualna nadwyżka nie podlega zwrotowi.
Co więcej wprowadzane są stałe opłaty od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej - w sprawach o prawa majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 000 zł - 120 zł, a gdy wartość przedmiotu sporu przekroczy 20 tys. zł - 300 złotych.
Czytaj: Sąd odmówi zabezpieczenia spłaty rat kredytu? Koszty uzasadnienia wyniosą 30 zł a nie 100 zł>>
Prokurator Krajowy rośnie w siłę
Ta "część" noweli budzi duże kontrowersje. Ministerstwo Sprawiedliwości wyjaśniało w uzasadnieniu, że chodzi o zwiększenie odpowiedzialności Prokuratora Krajowego za prawidłową organizację i funkcjonowanie prokuratury, że chodzi m.in. o kształtowanie kadry kierowniczej w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury, delegowania prokuratorów oraz udział w procedurze powołania na stanowiska rzeczników dyscyplinarnych. - Zapewni to Prokuratorowi Krajowemu niezbędny i rzeczywisty wpływ na politykę personalną w prokuraturze, co stanowić będzie gwarancję skutecznej realizacji przez prokuraturę ciążących na niej zadań - uzasadniało.
Zmiany zakładają, że Prokurator Krajowy zyska kosztem Generalnego następujące uprawnienia:
- dysponowania budżetem Prokuratury Krajowej oraz podległych mu powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury;
- sprawowania nadzoru instancyjnego i służbowego nad sprawami prowadzonymi w Prokuraturze Krajowej, w tym w wydziałach zamiejscowych Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji;
- podejmowania jakichkolwiek samodzielnych decyzji w sprawach osobowych prokuratorów i asesorów;
- bezpośredniego wydawania poleceń prokuratorom podległym;
- powoływania i odwoływania kierowników jednostek (prokuratorów rejonowych, okręgowych i regionalnych), dyrektorów departamentów i biur Prokuratury Krajowej, naczelnika Wydziału Spraw Wewnętrznych, naczelników wydziałów zamiejscowych Departamentu do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji;
- delegowania prokuratorów bez zgody na okres 12 miesięcy w ciągu roku do jednostek mających siedzibę w miejscowości, w której zamieszkuje delegowany bądź do prokuratury, w miejscowości której znajduje się jednostka stałego przydziału oskarżyciela;
- zwracania prokuratorom kierującym jednostkami prokuratury uwag na piśmie w wypadku stwierdzenia uchybień;
- żądania wszczęcia postępowań wyjaśniających w zakresie deliktów dyscyplinarnych.
Nowelizacja co do zasady wchodzi w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia, ale w art. 40 przewidziano wiele odrębnych terminów wejścia w życie poszczególnych jej regulacji.
Czytaj: Więcej władzy dla Prokuratora Krajowego - Sejm już pracuje nad zmianami>>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.