Zastawy rejestrowe utrudniają życie sądom, MS szykuje zmiany

Ministerstwo Sprawiedliwości wraca do pomysłu poprzedników, by zastawy rejestrowe uznawane były po upływie 20 lat za wykreślone z mocy prawa. Orzecznicy będą jednak musieli przejrzeć wszystkie akta rejestrowe i sprawdzić czy strony nie postanowiły o utrzymaniu zastawu na kolejne maksymalnie 10 lat. Jeśli takiej zmiany nie będzie, zostanie wydane zarządzenie o adnotacji w systemie teleinformatycznym, że zastaw wygasł i uznaje się go za wykreślony z mocy prawa.

Tu warto przypomnieć, że problem dostrzegało i poprzednie kierownictwo MS, zapowiadając projekt na na trzeci kwartał 2022 r. Problem nie jest nowy. Już w 2018 r. sądy alarmowały, że mija 20 lat, odkąd pierwsze ruchomości - w tym papiery wartościowe - zostały wpisane do rejestru zastawów. Powinny więc zostać z niego z urzędu wykreślone. Pracownicy sądów alarmowali, że nie ma procedur, które umożliwiałyby sprawne przeprowadzenie tych czynności. A to uderza w prawa własności. Ministerstwo Sprawiedliwości podkreślało, że sprawa nie leży w jego kompetencjach, ale zapewniało, że trwają prace nad rozwiązaniem. Przypomnijmy, że takim zastawem mogą być obciążone wszystkie rzeczy ruchome dłużnika - także papiery wartościowe czy np. samochód. Najistotniejszą zaletą takiego rozwiązania - jak podkreślają prawnicy - jest możliwość pozostawienia przedmiotu zastawu w rękach zastawcy, może on nadal korzystać z tak obciążonej rzeczy.

Czytaj: Rejestr zastawów - są problemy z wykreślaniem, MS pracuje nad zmianami >>

Sądy muszą wykreślić kilkaset tysięcy zastawów

Obowiązujący art. 18a ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze miał na celu usunięcie z rejestru zastawów tych wpisów, co do których strony nie wykazują dalszego zainteresowania, a jednocześnie brak jest procesowej możliwości przymuszenia zastawcy lub zastawnika do złożenia wniosku o wykreślenie zastawu. Przyjęto termin 20 lat uzasadniając, że w praktyce największa liczba umów zastawniczych dotyczy okresu 60 miesięcy (5 lat) i są one przedłużane w trybie art. 18 ustawy o dalsze 5 lat.

Ponadto, w art. 41 ust. 2b tejże ustawy miał uprościć obiegu korespondencji, wskazano w nim, że decydującym będzie każdy adres wskazany przez strony (nawet jeżeli nie został wpisany do rejestru). I ta regulacja znacznie przyspieszyła postępowanie sądowe, gdyż brak stosownego przepisu sankcjonował praktykę stron polegającą na braku powiadamiania sądu o zmianie adresu po wpisaniu zastawu.

Problem jednak w tym, że aktualnie sądy rejestrowe stoją przed koniecznością dokonania wykreślenia kilkuset tysięcy zastawów rejestrowych wpisanych 20 lat temu pod rządami pierwotnej regulacji, która nie przewidywała obowiązku powiadamiania sądu o zmianie adresu. Art. 41 ust. 2b ustawy został bowiem wprowadzony do porządku prawnego od dnia 11 stycznia 2009 r. i - jak wyjaśnia MS w uzasadnieniu - nie może być stosowany do zastawów wpisywanych przed tą datą. - Konsekwencją upływu ustawowego terminu jest powinność po stronie sądu doręczenia postanowienia o wykreśleniu pomimo, że wykreślenie to ma charakter deklaratoryjny i jedynie porządkowy, zastaw wygasał bowiem z mocy prawa po upływie 20 lat od momentu dokonania wpisu do rejestru. Dodatkowo, w praktyce tak długi upływ czasu prowadzi do szeregu problemów uniemożliwiających skuteczne wykreślenie wygasłych zastawów, np. w sytuacji śmierci strony lub zmiany jej adresu i niepowiadomienia o tym fakcie sądu - dodano.

Co się zmieni?

Proponowane nowe brzmienie art. 18a ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrem zakłada uznanie wygasłego zastawu rejestrowego za wykreślony po upływie dwudziestu lat od chwili wpisu, chyba że strony postanowią o utrzymaniu zastawu na czas dalszy, nie dłuższy niż dziesięć lat i do rejestru zostanie złożona zmiana umowy zastawniczej.

Orzecznicy będą mieć jednak obowiązek przejrzenia wszystkich akt rejestrowych dotyczących rejestru zastawów (w oparciu o listę generowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości i przedstawianą kierownikom sekretariatów sądów rejestrowych), w których upływ czasu spowodował wygaśnięcie zastawu rejestrowego ex lege. Po ustaleniu, że strony nie złożyły do sądu rejestrowego zmiany (aneksu) umowy zastawniczej, orzecznik wyda zarządzenie o konieczności dokonania w systemie teleinformatycznym, w którym prowadzony jest rejestr zastawów, adnotacji informującej, że zastaw wygasł i uznaje się go za wykreślony z mocy prawa.

To nie wszystko, po dokonaniu adnotacji, uzyskiwany będzie wydruk z systemu teleinformatycznego, potwierdzający ten fakt. Wydruk ten będzie przedstawiany orzecznikowi - celem sprawdzenia przez niego prawidłowości dokonania adnotacji - i następnie dołączany do właściwych akt rejestrowych.

- W konsekwencji zastaw taki nie będzie dalej funkcjonował w obrocie prawnym, nie będzie ujawniany na odpisach i zaświadczeniach wydawanych przez Centralną informację o zastawach rejestrowych. Zawiadomienie uczestnika postępowania o fakcie i treści dokonanej czynności o wykreśleniu zastawu zgodnie z treścią art. 41 ust. 2b ustawy, nie będzie konieczne, z uwagi na przyjęcie konstrukcji uznania go za wykreślony na skutek upływu ustawowych terminów i braku inicjatywy stron zmierzających do jego przedłużenia - dodano w uzasadnieniu.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.