Jak zauważa redaktor naukowy wydanej niedawno książki Ciężar dowodu i obowiązek dowodzenia w procesie karnym, pod tym pojęciem rozumie się formalny ciężar dowodu, to jest spoczywający na każdym oskarżycielu oraz na sądzie obowiązek dowodzenia faktów dotyczących okoliczności przestępstwa zarzuconego oskarżonemu.
Obowiązek ten pojmowany jest także jako ustawowa powinność dowodzenia faktów korzystnych i niekorzystnych dla oskarżonego spoczywająca jedynie na oskarżycielu publicznym i sądzie. W wymienionych znaczeniach, formalny ciężar dowodu obejmuje swoim zakresem także pojęcie ciężaru (obowiązku) dowodzenia.
Pojęcie „ciężar dowodu”
Pojęcie „ciężar dowodu” pojmuje się również jako powinność udowodnienia oskarżonemu zarzuconego mu przestępstwa, wyróżniając
przy tym ciężar dowodu w znaczeniu formalnym, jako powinność udowodnienia twierdzenia wyłącznie przez tego, kto je wysunął, oraz ciężar dowodu w znaczeniu materialnym, jako powinność udowodnienia twierdzenia przez kogokolwiek, a także ciężar dowodu w znaczeniu ogólnym, odnoszący się do każdej osoby występującej z określonym twierdzeniem (tezą).
Od tak rozumianego pojęcia ciężaru dowodu odróżnia się pojęcie „ciężar dowodzenia”, tj. powinność dowodzenia nie ze względu na swój
interes, ale za względu na cudzy interes (klienta, państwa) - czytamy we wstępie do książki.
Zdaniem autora sporne jest też pojęcie „materialny ciężar dowodu”, gdyż rozumie się przez to powinność wykazania przez stronę czynną stawianej tezy pod rygorem jej odrzucenia, a także powinność kogokolwiek udowodnienia twierdzenia pod rygorem odrzucenia. - Osią podziału jest więc kwestia, czy ciężar dowodu w znaczeniu materialnym obciąża wyłącznie stronę procesową czynną, czy także organy procesowe, a zwłaszcza sąd.
Zwraca zatem uwagę posługiwanie się w obu koncepcjach różnymi terminami, zastosowanie odmiennych podziałów i odmienne rozumienie poszczególnych terminów, co sprawia, że problematyka ciężaru dowodu oraz ciężaru (obowiązku dowodzenia) daleka jest od jednoznaczności – czytamy w przedmowie do książki.
Jak podkreśla wydawca, autorzy książki analizują relację pojęcia ciężaru dowodu i obowiązku dowodzenia do podstawowych zasad procesu karnego: zasady domniemania niewinności, kontradyktoryjności, prawdy, legalizmu i oportunizmu.
- Czy zasadne jest rozróżnianie pojęć „ciężar dowodu” i „obowiązek dowodzenia”?
- Czy dopuszczalne jest odwrócenie ciężaru dowodu?
- Czy odwrócenie ciężaru dowodu jest zgodne z zasadą domniemania niewinności?
Zdaniem autorów i wydawcy, książka przeznaczona jest dla adwokatów, radców prawnych, sędziów oraz prokuratorów. Zainteresuje także pracowników naukowych.