Chodzi o opisywany już przez Prawo.pl projekt nowelizacji Prawa o ustroju sądów powszechnych, który ma m.in. ponownie wzmocnić samorząd sędziowski ale też wprowadzić zmiany w zakresie postępowań dyscyplinarnych. Trafił on właśnie do opiniowana. Warto też przypomnieć, że Komisja Kodyfikacyjna Ustroju Sądownictwa i Prokuratury, pracując nad nowym Prawem o ustroju sądów i prokuratur oraz Prawem o prokuraturze, rozważa możliwość likwidacji asesury. 

Czytaj: MS ustawą chce wygasić kadencję rzecznika Piotra Schaba i jego zastępców>>

 

Specjalnych spraw dla asesora nie przewidziano 

Przypomnijmy, że zgodnie z obowiązującym art. 2 par. 1a Prawa o ustroju sądów powszechnych w sądach rejonowych zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości wykonują także asesorzy sądowi, z wyłączeniem:

  • stosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym wobec zatrzymanego przekazanego do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania;
  • rozpoznawania zażaleń na postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa lub dochodzenia, na postanowienia o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia i na postanowienia o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw;
  • rozstrzygania spraw, o których mowa w art. 12 par. 1 pkt 3 (wydziały rodzinne i dotyczące nieletnich), z wyjątkiem spraw o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku, rozstrzyganych w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (kwestie spadkowe to zmiana z 15 listopada 2023 r.).  

MS chce uchylenia tego ostatniego punktu. - W ocenie projektodawcy niezależnie od poważnego charakteru i rangi społecznej spraw tego rodzaju, przygotowanie zawodowe asesorów sądowych, wynikające z długiej i wymagającej ścieżki edukacyjnej oraz wiek objęcia stanowiska asesorskiego wynoszący minimalnie ok. 26 lat, dają podstawy do tego, by umożliwić asesorom sądowym wykonywanie obowiązków orzeczniczych także w sprawach pozostających w zakresie właściwości wydziałów rodzinnych i nieletnich. Wiąże się to również z koniecznością zasilania tych wydziałów nową kadrą orzeczniczą. W obecnym stanie prawnym egzaminowani aplikanci aplikacji sędziowskiej nie mogą bowiem wybierać stanowisk asesorskich w wydziałach rodzinnych i nieletnich niezależnie od zainteresowania problematyką prawa rodzinnego, co znacząco ogranicza możliwość napływu nowej kadry do tych wydziałów i powoduje konieczność jej budowania w oparciu o sędziów przenoszonych z innych wydziałów albo podejmujących się wykonywania zawodu sędziego w ramach innej ścieżki dostępu, aniżeli po ukończeniu aplikacji sędziowskiej - czytamy w uzasadnieniu.

 

Chętni będą mieć rok na decyzję 

MS proponuje też, by asesorzy, którzy będą chcieli przenieść się do wydziałów rodzinnych i nieletnich, mieli na to rok od wejścia w życie ustawy i to niezależnie od ogólnych zasad przenoszenia asesorów sądowych pomiędzy wydziałami, w celu wzmocnienia kadrowego tych wydziałów, o ile prezes sądu dostrzeże taką konieczność. 

Co więcej, projektowana ustawa przewiduje również wprowadzenie zmian do art. 106xa u.s.p. sprowadzających się do doprecyzowania, że wniosek asesora sądowego o powołanie na stanowisko sędziego sądu rejonowego nie może zostać złożony przed upływem 30 miesięcy pełnienia obowiązków sędziego przez asesora sądowego (obowiązująca regulacja wskazuje w tym zakresie jedynie termin końcowy, "przed upływem 36 miesięcy pełnienia obowiązków sędziego", co powoduje możliwość złożenia wniosku w zasadzie w dowolnym, wcześniejszym terminie) oraz doprecyzowania, że zarządzenie przez prezesa sądu okręgowego dokonania oceny kwalifikacji asesora sądowego może nastąpić dopiero po 36 miesiącach jego służby (nie zaś, jak obecnie, w terminie nie dłuższym niż siedem dni od dnia upływu 36 miesięcy). 

Czytaj: Sądy odchudzone o wykroczenia i bezsporne rozwody? MS szykuje zmiany w kognicji>>

Czytaj w LEX: Ustrojowe gwarancje niezawisłości asesora sądu powszechnego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości > >

 

Asesorzy chętni, prawnicy z wątpliwościami 

Stowarzyszenia Absolwentów i Aplikantów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury Votum zawarło taki postulat w piśmie skierowanym jeszcze w grudniu br. do Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury. Asesorzy podkreślają w nim, że są gotowi na orzekanie w wydziałach rodzinnych. - To nie jest tak, że asesorzy są osobami świeżo po studiach. Często mają rodziny, dzieci. Chociaż nie każdy chce orzekać w wydziałach rodzinnych, to jednak wielu asesorów widzi się właśnie w takich wydziałach, więc jesteśmy jak najbardziej za tym, by włączyć asesorów do wydziałów rodzinnych i je wzmocnić kadrowo - mówił serwisowi Prawo.pl Maciej Świder, sędzia, rzecznik prasowy Stowarzyszenia Absolwentów i Aplikantów Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury Votum.

Co więcej, asesorzy nie uważają też, by potrzebne było wydzielanie spraw, którymi się mogą zajmować, co najwyżej - w ich ocenie - można rozważyć doregulowanie stażu asesora w przypadku tzw. spraw poważniejszych gatunkowo. - To jest kwestia do dalszej dyskusji. Nie powinno być jednak wyłączeń z określonych spraw. Zresztą, przykładowo, w wydziałach cywilnych asesorzy zajmują się skomplikowanymi podziałami majątku byłych małżonków czy sprawami dotyczącymi przemocy domowej, więc nie ma sensu tworzyć odrębnego katalogu spraw dla asesorów - wskazywał sędzia Świder.

Adwokatka Patrycja Kasica (Kancelaria Adwokacka Adwokat Patrycja Kasica) uważa jednak, że funkcjonowanie wydziałów rodzinnych wymaga kompleksowej reformy, przy czym szczególny nacisk należy położyć na podniesienie prestiżu sędziów rodzinnych. - W obecnym dyskursie prawnym bardziej przemawia do mnie rozważenie koncepcji powołania sądów rodzinnych jako odrębnej struktury oraz wprowadzenie ścisłej specjalizacji sędziów w zakresie orzekania w sprawach rodzinnych. Elementem systemu ochrony praw dziecka mogłoby być także powołanie wyspecjalizowanych służb zajmujących się ochroną małoletnich - mówi. 

Na jeszcze inną kwestię zwraca uwagę sędzia Zbigniew Miczek z Sądu Rejonowego w Tarnowie. Jak przyznaje, katalog spraw rozpoznawanych w wydziałach rodzinnych i nieletnich jest szeroki, ale nie oznacza to, że każda kategoria spraw jest skomplikowana i wymagająca wiedzy i doświadczenia, w tym w zakresie psychologii. - Choć sprawy o alimenty mogą być nosić pewną warstwę emocjonalną, to w istocie nie są one skomplikowane dowodowo, a tym bardziej jurydycznie. Również sprawy o ustalenie rozdzielności majątkowej małżeńskiej nie są takiego rodzaju, aby nie był w stanie z nimi sobie poradzić pod kątem psychologicznym i emocjonalnym asesor, bo w innych wydziałach również występują skomplikowane w wielu aspektach sprawy - mówi. Uważa jednak, że nie można zapominać o przygotowaniu zawodowym asesorów, którzy mieliby być kierowani do wydziałów rodzinnych. - Niewątpliwie sama aplikacja winna przejść gruntowaną zmianę, a jej program należy wzbogacić o wiedzę specjalistyczną z wielu dziedzin. W przypadku asesorów kierowanych do sądów rodzinnych winna ona obejmować elementy psychologii, psychiatrii, medycyny, rozwoju dzieci i socjologii rodziny oraz właściwie rozumianej mediacji - podsumowuje.

Sprawdź w LEX: O uprawnieniach asesorów sądowych do wykonywania procesowych czynności sędziego de lege ferenda > >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.