Do RPO wpływają wnioski dotyczące sposobu uregulowania obowiązków ucznia w statucie szkolnym. Zastrzeżenia rodzą m.in.  wymagania co do elementów wyglądu ucznia lub uczennicy, które przez część osób są oceniane jako nadmierne ograniczenie ich wolności.

Czytaj: „Nierozpraszanie chłopców” nie może być podstawą szkolnego dress codu>>

RPO ma wątpliwości co do zbyt szczegółowych regulacji

RPO wskazuje, że statut jednej ze szkół podstawowych np. głosi: „Uczeń ma obowiązek dbać o schludny i estetyczny wygląd. Zabroniony jest makijaż twarzy i malowanie paznokci, koloryzacja włosów, umieszczanie kolczyków w innych miejscach niż uszy (piercing). Zakazuje się noszenia biżuterii na zajęciach wychowania fizycznego." Statut przewiduje przyznawanie punktów ujemnych za „niewłaściwy ubiór, makijaż, manicure", a także za „farbowanie włosów, kolczykowanie ciała".

Odpowiedzi na pytania z LEX:

Czy nauczyciel wychowania fizycznego może wymagać od ucznia noszenia białych koszulek? >

Czy na terenie szkoły zakazane jest noszenie wizerunku marihuany i alkoholu na koszulkach i w widocznych miejscach? >

 

- Rzecznik widzi różnice w poglądach na temat kompetencji szkół w zakresie ustanawiania i egzekwowania zasad wyglądu uczniów i uczennic. Z jednej strony przyjmuje się, że wskazanie w Prawie oświatowym, iż szkoła może określić obowiązki ucznia w zakresie przestrzegania zasad ubierania się na terenie szkoły, oznacza, że regulacje odnoszące się do innych elementów wyglądu osoby wychodzą poza uprawnienia szkoły - zauważa. Dodaje jednak, że jest też inna koncepcja - według niej obowiązki ucznia wymienione w art. 99 Prawa oświatowego to katalog otwarty, co umożliwia umieszczenie w statucie także i innych wymagań. Ich zdaniem, skoro szkoły mają swobodę w ustalaniu swoich zasad, to różne zakazy (np. farbowania włosów, makijażu, malowania paznokci, tatuaży, noszenia dużej ilości biżuterii, noszenia bluz z kapturami, piercingu czy noszenia dredów) należałoby uznać za zgodne z ustawą. Jednocześnie zaleca się nieużywanie takich wyrażeń jak „schludny", „ekstrawagancki", czy „awangardowy", w celu unikania wątpliwości interpretacyjnych. Rzecznik podkreśla, ze należy to rozstrzygnąć, bo kierowane jest wiele skarg w tego rodzaju sprawach.

Z dostępnych informacji wynika, że wnioski o interwencję kierowane są także do kuratorów oświaty. Działania takie podejmowane są przez organizacje społeczne (np. Stowarzyszenie Umarłych Statutów, Fundację na Rzecz Praw Ucznia, Stowarzyszenie dO!PAmina Lab), aktywistów oraz rzeczników praw ucznia. Odpowiedzi kuratorów oświaty, publikowane na stronach internetowych tych organizacji, nie odpowiadają jednak  na pytanie, w jakim stopniu organy nadzoru pedagogicznego korzystają z uprawnienia przyznanego w art. 114 Prawa oświatowego.

Czytaj też: Niedozwolone treści w statucie >>>

Szkoła musi respektować godność ucznia

W niektórych przypadkach skarżących poinformowano, że dyrektorowi szkoły wydano zalecenie, aby przeprowadził zmianę zasad wyglądu i stroju ucznia. W innej odpowiedzi kuratora znalazło się stwierdzenie, że szkoła może nakładać dalej idące wymagania dotyczące schludnego wyglądu ucznia w szkole, które będą akceptowane dla całej społeczności szkolnej. W części spraw rady pedagogiczne szkół podjęły uchwały zmieniające przepisy statutu, które budziły wątpliwości uczniów i rodziców.

 

Kwestia poszanowania praw uczniów w placówkach edukacyjnych jest istotna z perspektywy RPO. Sposób, w jaki szkoły wywiązują się ze swoich zobowiązań, wpływa na ocenę stopnia realizacji celów oświaty. W preambule Prawa oświatowego ustawy stwierdzono, że oświata w RP kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji RP, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. 

- Szkoła powinna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Wśród praw wynikających z tych aktów prawnych można wymienić m.in. ochronę godności, prawo do rozwoju, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów, prawo do prywatności. Szkoła wspomaga wychowawczą rolę rodziny, ale rodzicom przysługuje prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (art. 48 Konstytucji) - wskazuje RPO.

Czytaj też: Wokół zakazu symboli religijnych we francuskiej szkole publicznej >>>

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.