1. Potrzeby i możliwości

Przedszkole to publiczna lub niepubliczna placówka dydaktyczno-wychowawczo-opiekuńcza, działająca na podstawie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572) - dalej u.s.o., wpisana do ewidencji prowadzonej przez gminę, na której terenie się znajduje, realizująca podstawę programową określoną przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Zakładanie, prowadzenie przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkole podstawowej oraz innych form wychowania przedszkolnego należy do zadań własnych gminy. W przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi rada gminy może uzupełnić sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych o inne formy wychowania przedszkolnego.
Zgodnie z obowiązującym prawem oświatowym wychowanie przedszkolne może być realizowane w publicznych i niepublicznych przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w innych formach wychowania przedszkolnego: zespołach wychowania przedszkolnego i punktach przedszkolnych.
Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku od 3 do 6 lat. System oświaty zapewnia możliwość zakładania placówek przedszkolnych przez:
• jednostki samorządu terytorialnego (tylko szkoły i placówki publiczne),
• inne osoby prawne,
• osoby fizyczne.

Zarówno publiczne, jak i niepubliczne przedszkole założyć może osoba fizyczna – każdy dorosły obywatel, który zarejestrował działalność gospodarczą lub osoba prawna – podmiot wpisany do właściwego rejestru (np. stowarzyszenie, fundacja, spółdzielnia, spółka, kościół itd.), jeśli posiada odpowiednie zapisy statutowe. Decyzję o tym, kto ma prowadzić przedszkole, zależy od specyfiki miejsca i środowiska. Podejmuje ją Rada Przedszkola wyłoniona np. spośród rodziców dzieci, które będą uczęszczały do placówki, miejscowych władz samorządowych, biznesmenów i społeczników (nie zapominajmy o emerytach – dziadkach i babciach, którzy mogą wspomagać małe przedszkola, angażując się także w opiekę nad dziećmi w czasie wycieczek czy okolicznościowych imprez, dokonywanie zakupów, poszukiwanie sponsorów, etc.), po dokonaniu oceny możliwości funkcjonowania przedszkola od strony organizacyjno - prawnej, finansowej i lokalowej. Decyzja określająca rodzaj przedszkola i zasady jego funkcjonowania zależy przede wszystkim od lokalnych potrzeb i możliwości. Należy zatem analizę tych potrzeb rozpocząć od postawienia sobie kilku zasadniczych pytań dotyczących potrzeb i możliwości w celu określenia mocnych i słabych stron, potrzeb i możliwości można zastosować np. analizę SWOT. SWOT jest metodą, która opisuje jak działa firma (albo pokazuje położenie firmy) w kategoriach tych czynników, które mają największy wpływ na działalność przedsiębiorstwa. Polega ona na zidentyfikowaniu silnych i słabych stron danej firmy (jej wewnętrznych zasobów i możliwości), oraz na rozpoznaniu szans i zagrożeń jakie stają przed firmą (czynniki zewnętrzne dla przedsiębiorstwa). Umożliwia ona wygenerowanie z otoczenia szans rozwoju oraz zagrożeń hamujących rozwój firmy. Rozważa się tutaj zarówno otoczenie bliższe oraz otoczenie dalsze. Analiza zasobów firmy ma doprowadzić do wygenerowania mocnych punktów przedsiębiorstwa oraz wskazania jego słabych stron. Mocne punkty mogą oznaczać, iż należy je nadal rozwijać i doskonalić, słabe zaś eliminować, bądź zreorganizować. Organizatorzy przedsięwzięcia, jakim jest założenie przedszkola lub innej formy wychowania przedszkolnego powinni odpowiedzieć sobie na następujące pytania:
• ile dzieci potrzebuje opieki przedszkolnej,
• czy są wśród nich dzieci niepełnosprawne,
• czy rodzice są świadomi znaczenia wychowania przedszkolnego,
• czy potrzebna jest praca z rodzicami,
• jakie należy spełnić wymagania umożliwiające funkcjonowanie i rozwój placówki (plac zabaw, lepsze warunki lokalowe, zorganizowanie transportu dzieci),
• czy władze samorządowe, lokalna parafia, sołtys i mieszkańcy będą wspierać placówkę,
• ile osób może zaangażować się społecznie i w jaki sposób,
• czy założyciele są w stanie samodzielnie poprowadzić księgowość, czy też trzeba będzie wynająć profesjonalistę,
• jakimi finansami dysponują założyciele przedszkola i czy umożliwią one uruchomienie przedszkola zanim placówka zacznie funkcjonować i otrzymywać dotacje z gminy,

Następnie należy wyznaczyć termin realizacji poszczególnych działań i zaplanować działania.
Aby określić mocne strony organizatora przedszkola należy określić atuty, jakimi dysponują założyciele przedszkola (np. dobre warunki lokalowe, życzliwość lokalnej społeczności, wola współpracy rodziców i dziadków dzieci z organizatorami przedszkola, wsparcie finansowe lokalnego biznesu, poparcie księdza). Należy mieć również na uwadze słabe strony, np. brak lidera w grupie rodziców, który potrafiłby zorganizować rodziców do współpracy, obojętność władz, skromne zasoby finansowe, konieczność remontu obiektu, w którym ma funkcjonować przedszkole, brak doświadczenia członków Rady Przedszkola, panujące bezrobocie wśród lokalnej społeczności, co może przekładać się na patologie, itp.).

2. Jaki organ założycielski?

Założenie przedszkola w dużej mierze zależy od aktywności lokalnej społeczności. Jeśli wśród mieszkańców (np. rodziców dzieci, osób obdarzonych naturą „społecznika) zbierze się 15-osobowa grupa można pomyśleć o założeniu stowarzyszenia. Założyciele przedszkola mogą skorzystać z istniejących już wzorów statutów i na ich bazie stworzyć własny statut stowarzyszenia. Stowarzyszenie, jako organ prowadzący przedszkole może zatrudnić dyrektora szkoły, który następnie zatrudni nauczycieli. Dyrektor powinien posiadać wymagane kwalifikacje, o których mowa w rozporządzeniu z dnia 27 października 2009 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych typach publicznych szkół i rodzajach publicznych placówek (Dz. U. Nr 184, poz. 1436 z późn. zm.) - dalej r.w.d.k., oraz realizować wizję przedszkola zgodną z intencjami założycieli. Oznacza to, że od początku musi być określony podział kompetencji między zarządem stowarzyszenia a dyrektorem przedszkola, szczególnie w małych środowiskach, gdzie wszyscy są mniej lub bardziej powiązani zawodowo, biznesowo lub towarzysko. Nauczyciele przedszkola nie powinni sprawować żadnych funkcji w zarządzie stowarzyszenia, albowiem doszłoby do paradoksalnej sytuacji, w której pracownicy kontrolowaliby sami siebie.
Jeśli grupa zaangażowana w utworzenie przedszkola jest mniej liczna ale za to bardziej zasobna finansowo można pomyśleć o założeniu fundacji. Należy pamiętać, że o ile stowarzyszenie nie musi posiadać majątku, który będzie służył realizacji celów statutowych, to fundacja taki majątek posiadać musi.
Bez względu na formę organizacyjną podmiotu prowadzącego przedszkole w statucie musi być zapis zezwalający na prowadzenie placówki. Gdyby inicjatorzy założenia przedszkola zdecydowali się np. na przystąpienie do istniejącej już organizacji (stowarzyszenia lub fundacji) trzeba taki zapis wprowadzić do tego stowarzyszenia (fundacji), o ile go nie ma. Zmiana statutu jest zdecydowanie łatwiejsza niż zakładanie od początku nowej organizacji. Zmiany w statucie muszą być zgłoszone do Krajowego Rejestru Sądowego. Stowarzyszenia i fundacje są organizacjami pozarządowymi non profit czyli działającymi nie dla zysku.
Oprócz gminy, również osoby prawne i osoby fizyczne mogą prowadzić inne formy wychowania przedszkolnego: publiczne - na podstawie art. 59a u.s.o. lub niepubliczne - na podstawie art. 89a ust. 1 u.s.o. Wówczas wobec prawa, podmioty te będą przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą nastawioną na zysk.

Warunkiem utworzenia innych form wychowania przedszkolnego w oparciu o rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2010 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz. U. Nr 161, poz. 1080) – dalej r.r.i.r.w.p., wydanego na podstawie art. 14a ust. 7 u.s.o., jest uzyskanie wpisu do ewidencji prowadzonej przez gminę właściwą ze względu na miejsce prowadzenia tych form przedszkolnych. Przepisy art. 82-84 i 89 u.s.o. stosuje się odpowiednio, z tym że zgłoszenie do ewidencji zamiast statutu powinno zawierać projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie (art. 89a ust. 1 u.s.o.). Osoba prawna lub fizyczna, która już prowadzi niepubliczne przedszkole, a podejmuje się prowadzenia wychowania przedszkolnego w innych niepublicznych formach musi dokonać zmian we wpisie do ewidencji przedszkola w trybie określonym w art. 82 ust. 5 u.s.o., z tym że zgłoszenie zamiast zmiany statutu powinno zawierać projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie.
W przypadku tworzenia publicznego przedszkola, punktu przedszkolnego lub zespołu wychowania przedszkolnego, osoba prawna (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) lub fizyczna musi uzyskać zezwolenie gminy właściwej ze względu na miejsce prowadzenia tych form. Zezwolenie wydawane jest z odpowiednim zastosowaniem przepisów art. 58 ust. 3–7, art. 59 i 60 u.s.o., zgodnie z treścią art. 59a u.s.o.
Takie rozwiązanie jest zasadne, gdy w lokalnym środowisku nie ma osób gotowych do pracy społecznej ale są osoby, które dysponując środkami podejmą się poprowadzenia przedszkola.
Przedszkole jako placówkę publiczną może również prowadzić gmina. Warto mieć na uwadze takie rozwiązanie, szczególnie gdy na terenie gminy nie ma żadnego przedszkola samorządowego.
Jeżeli osoba prawna lub fizyczna prowadzi już publiczne przedszkole lub publiczną szkołę podstawową i zamierza dodatkowo prowadzić wychowanie przedszkolne w formie punktu przedszkolnego lub zespołu wychowania przedszkolnego, musi złożyć wniosek o zmianę zezwolenia na założenie odpowiednio przedszkola lub szkoły podstawowej. Do tego wniosku również dołącza się projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie.

Zadania organu prowadzącego

Organ prowadzący szkołę lub placówkę odpowiada za jej działalność. Szczegółowe zadania organu prowadzącego określa art. 5 ust. 7 u.s.o. Do zadań organu prowadzącego szkołę lub placówkę należy w szczególności:
• zapewnienie warunków działania placówki, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki,
• wykonywanie remontów obiektów oraz zadań inwestycyjnych w tym zakresie,
• zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej i organizacyjnej placówki, w tym w zakresie wykonywania czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2 - 6 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152 poz. 1223, z późn. zm.), i organizacyjnej szkoły lub placówki; w celu wykonywania tych zadań organy prowadzące placówki mogą tworzyć jednostki obsługi ekonomiczno-administracyjnej szkół i placówek lub organizować wspólną dla nich obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną,
• wyposażenie placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do realizacji programów nauczania, programów wychowawczych, przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów oraz wykonywania innych zadań statutowych W celu wykonywania ww. zadań organy prowadzące szkoły i przedszkola mogą tworzyć jednostki obsługi ekonomiczno-administracyjnej placówek lub organizować wspólną obsługę administracyjną, finansową i organizacyjną prowadzonych szkół i przedszkoli.
Można więc powiedzieć, że ustawodawca przewidział dla organu prowadzącego rolę polegającą na zabezpieczeniu warunków bytowych pracy placówek oświatowych. Ma on zapewnić to, żeby dzieci miały gdzie się uczyć się i bawić (budynki i pomieszczenia, plac zabaw), miał je kto uczyć (nauczyciele, opiekunowie), żeby było na czym i przy czym siedzieć (stoły i krzesła), na czym i czym pisać (tablica i kreda), żeby było ciepło, była bieżąca woda, aby na głowę nie kapał deszcz (remonty), żeby placówka była wyposażona w podstawowe pomoce dydaktyczne i wreszcie, żeby funkcjonowała w sposób właściwy z punktu widzenia organizacji zakładu pracy (obsługa administracyjna i księgowa).
Podejmując decyzję o założeniu przedszkola trzeba mieć także na uwadze, że stowarzyszenia, fundacje i jednostki samorządowe mają większe możliwości pozyskiwania funduszy unijnych na działalność oświatowo-wychowawczą niż przedsiębiorcy.

3. Przedszkole publiczne czy niepubliczne

Przedszkole może być placówką publiczną lub niepubliczną. Jednak decyzja o wyborze jednej z tych form zależy w dużej mierze od możliwości wypełnienia warunków u.s.o., posiadanych finansów i zaangażowaniu lokalnej społeczności i władz samorządowych.

Przedszkole publiczne

Zakładanie przedszkoli publicznych reguluje art. 58 u.s.o. Organizację kształcenia, wychowania i opieki w placówkach publicznych reguluje rozdział 5 u.s.o.
Przedszkolem publicznym jest przedszkole, które:
• prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstawy programowej wychowania przedszkolnego, w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie,
• przeprowadza rekrutację dzieci na zasadzie powszechnej dostępności,
• zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach.

Publiczna inna forma wychowania przedszkolnego zapewnia bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym jednak niż czas określony w r.r.i.r.w.p. Do publicznej innej formy wychowania przedszkolnego stosuje się przepisy art. 6 ust. 1 pkt 1 i 3 u.s.o. (a do niepublicznej innej formy wychowania przedszkolnego - przepis art. 6 ust. 1 pkt 1 u.s.o.).
Przedszkole realizuje cele i zadania wynikające z przepisów prawa, a w szczególności w zakresie:
• udzielania dzieciom pomocy psychologiczno-pedagogicznej;
– współpracuje z poradnią pedagogiczno-psychologiczną,
– prowadzi zajęcia korekcyjno-kompensacyjne (zgodnie z życzeniem rodziców i w oparciu o informacje i zalecenia PPP),
– organizuje wykłady z wiedzy psychologiczno-pedagogicznej dla rodziców,
• organizowania opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi;
• umożliwia asymilację dzieci do warunków przedszkolnych,
• tworzy warunki do udziału w normalnym życiu wśród rówieśników,
• umożliwiania dzieciom podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej zgodnie z życzeniami rodziców.

Zadania te realizowane są z uwzględnieniem wspomagania indywidualnego rozwoju dziecka oraz wspomagania rodziny w wychowaniu dziecka i przygotowaniu go do nauki w szkole, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych – ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i stopnia niepełnosprawności,
• zapewnia opiekę, wychowanie i uczenie się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa,
• tworzy warunki umożliwiające dziecku osiągnięcie gotowości szkolnej,
• wobec rodziców pełni funkcję doradczą i wspierającą,
• pomaga w rozpoznawaniu możliwości rozwojowych dziecka i podjęciu wczesnej interwencji specjalistycznej,
• informuje na bieżąco o postępach dziecka,
• uzgadnia wspólnie z rodzicami kierunki i zakres realizowanych zadań,
• przedszkole funkcjonuje zgodnie z nadrzędnym celem jakim jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka, zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno-kulturowym i przyrodniczym,
• swoje zadania dostosowane do potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka przedszkole realizuje w ramach następujących obszarów edukacyjnych;
– poznawanie i rozumienie siebie i świata,
– nabywanie umiejętności poprzez działanie.

Zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkoli specjalnych, należy do zadań własnych gmin i jest finansowane z budżetów gminnych. Rada gminy ustala sieć prowadzonych przez gminę publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. Sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych powinna być ustalona tak, aby wszystkie dzieci sześcioletnie zamieszkałe na obszarze gminy miały możliwość spełniania obowiązku o którym mowa w art. 14 ust. 3 u.s.o. (tzw. zerówki), a droga dziecka sześcioletniego z domu do najbliższego publicznego przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej nie przekraczała 3 kilometrów. Jeżeli droga dziecka sześcioletniego z domu do najbliższego publicznego przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej przekracza 3 km, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka lub zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice. Natomiast ustawa nie przewiduje możliwości zorganizowanego dowozu do przedszkoli dzieci do lat sześciu.

Podejmując decyzję o założeniu przedszkola publicznego trzeba liczyć się z koniecznością podporządkowania się procedurom wynikających z ustawy o systemie oświaty, zarówno przy rejestracji, jak i podczas prowadzenia przedszkola. Zarządzanie placówkami publicznymi reguluje rozdział 3 u.s.o. oraz rozporządzenia wykonawcze. Przewaga przedszkola publicznego nad niepublicznym polega także na tym, że przedszkole publiczne będzie otrzymywać o 1/3 większe dofinansowani niż placówka niepubliczna. Jednakże warunkiem sine qua non jest nie tylko zgoda gminy ale także możliwość zatrudnienia dyrektora z doświadczeniem zawodowym oraz gdy jest możliwość spełnienia pozostałych warunków art. 6 u.s.o. Gmina może jednak nie wyrazić zgody na założenie przedszkola publicznego na jej terenie, mimo, że spełnione są wszystkie inne wymogi konieczne do rejestracji. Wtedy należy pomyśleć o założeniu przedszkola niepublicznego.