TIMSS jest jednym z największych międzynarodowych badań porównawczych dotyczących matematyki i przyrody. W 2023 roku w badaniu uczestniczyło 58 krajów i 5 regionów. TIMSS 2023 bada osiągnięcia w matematyce i naukach przyrodniczych u uczniów czwartej i ósmej klasy. Inicjatorem i głównym organizatorem badania jest Międzynarodowe Stowarzyszenie Mierzenia Osiągnięć Szkolnych (IEA). Badanie jest organizowane co cztery lata od 1995 roku, a Polska brała udział w edycjach 2011, 2015, 2019 i 2023.

 

Prof. Żytko: Likwidacja prac domowych nie w trakcie roku szkolnego>>

Zobacz w LEX: Kalendarz zadań dyrektora - Grudzień 2024 >

Matematyka i przyroda – osiągnięcia czwartoklasistów

Średni wynik polskich czwartoklasistów z matematyki wyniósł 546 punktów, co dało Polsce 10. miejsce w rankingu. Istotnie lepszy wynik odnotowano w siedmiu krajach. Średni wynik polskich uczniów jest istotnie wyższy od wyniku uczniów z 46 krajów. Wśród 10 krajów o najwyższej pozycji w rankingu znalazły się tylko trzy kraje europejskie – kolejno: Litwa, Anglia i Polska. Spośród 58 krajów i regionów biorących udział w badaniu najwyższe wyniki w zakresie umiejętności matematycznych osiągnęli uczniowie z Singapuru, Tajwanu, Korei, Hongkongu i Japonii. W większości krajów biorących udział w badaniu, w tym w Polsce, w zakresie umiejętności matematycznych chłopcy osiągnęli istotnie wyższe wyniki niż dziewczęta. Średni wynik chłopców w Polsce jest o 11 punktów wyższy od średniego wyniku dziewcząt.

W przypadku przyrody - średni wynik polskich czwartoklasistów z przyrody wyniósł 550 punktów, co daje Polsce 7. miejsce w rankingu. Istotnie lepszy wynik odnotowano jedynie w czterech krajach. Średni wynik polskich uczniów jest istotnie wyższy od wyniku uczniów z 48 krajów. Wśród 10 krajów o najwyższych średnich wynikach znalazły się tylko trzy kraje europejskie – kolejno: Anglia, Polska i Finlandia. Spośród 58 krajów i regionów biorących udział w badaniu najwyższe wyniki osiągnęli uczniowie z Singapuru, Korei Południowej i Tajwanu. W Polsce, podobnie jak w 26 krajach uczestniczących w badaniu, nie ma istotnych różnic między średnim wynikiem chłopców i dziewcząt. Chłopcy i dziewczęta nie różnią się także pod względem osiąganych poziomów umiejętności.

Sprawdź w LEX: Jakie kwalifikacje powinien posiadać nauczyciel, aby mógł uczyć matematyki w szkole ponadpodstawowej? >

 

Nauczyciele narzekają na przeładowaną podstawę programową

Nauczyciele matematyki i przyrody w Polsce wyróżniają się na tle innych krajów pod względem poziomu i kierunku wykształcenia. Prawie wszyscy czwartoklasiści mieli nauczycieli o wyższym wykształceniu magisterskim; w innych krajach najczęściej jest to wykształcenie na poziomie licencjackim. Polska miała też najwyższe odsetki nauczycieli matematyki i przyrody posiadających wyższe wykształcenie kierunkowe. Największe potrzeby doskonalenia, według deklaracji nauczycieli matematyki i przyrody, występują w zakresie sposobów rozwijania u uczniów krytycznego myślenia i umiejętności rozwiązywania problemów. Pod względem satysfakcji zawodowej nauczycieli matematyki Polska znalazła się na przedostatnim miejscu, przed Japonią, zaś w przypadku przyrody – na ostatnim miejscu wśród 58 krajów uczestniczących w badaniu. Chociaż z deklaracji polskich nauczycieli wynika, że lubią swoją pracę, uważają ją za inspirującą i dającą poczucie sensu i zadowolenia, to gorzej wypada poczucie dumy z zawodu i poczucie bycia docenianym. Trzy najczęściej wskazywane w 2023 roku przez nauczycieli trudności w ich pracy to przeładowanie programów nauczania, obciążenia związane z prowadzeniem dokumentacji, a także brak czasu na pracę z poszczególnymi uczniami. Chociaż u polskich czwartoklasistów przeważają pozytywne oceny przystępności nauczania na lekcjach matematyki i przyrody, to w zestawieniu z rówieśnikami z innych krajów okazali się oni najbardziej krytyczni. Spośród 58 krajów uczestniczących w badaniu to w Polsce uczniowie najmniej pozytywnie ocenili przystępność nauczania obu przedmiotów.

 

 

Niskie poczucie przynależności

Polskich uczniów charakteryzuje deklarowane niskie poczucie przynależności do szkoły – nie lubią do niej chodzić i nie czują się z nią związani. Poczucie przynależności do szkoły zmierzone w 2023 roku jest wyjątkowo niskie, choć na tle innych krajów było już bardzo niskie w latach ubiegłych. Kraje i regiony w tabeli uszeregowano malejąco według odsetka uczniów, którzy udzielili odpowiedzi świadczących o silnym poczuciu związku ze szkołą. Najwyższy procent uczniów, którzy czują się silnie związani ze szkołą, zanotowano w Albanii (90 proc.). Kolejne miejsce zajmuje Kosowo z nieco niższym wynikiem (87 proc.). Kolejny kraj to Macedonia Północna ze znacznie niższym wynikiem (79 proc.). Tylko nieco mniejsze odsetki zanotowano w Maroku (78 proc.), Armenii (76 proc.), Gruzji (75 proc.) i Portugalii (76 proc. ). Polska znajduje się wśród krajów z najniższym odsetkiem odpowiedzi świadczących o silnym poczuciu związku ze szkołą. W edycji badania TIMSS w 2023 roku Polska zajmuje ostatnie miejsce w tabeli, a odsetek uczniów, którzy deklarują silne poczucie przynależności do szkoły, wynosi zaledwie 25 proc. Odpowiedzi takiej udzieliło aż 80 proc. czwartoklasistów. Jedynie 5 proc. uczniów stwierdziło, że nie ma w szkole przyjaciół. Mniej optymistyczne wnioski rysują się w odniesieniu do pozostałych stwierdzeń – w żadnym z nich odsetek uczniów, którzy zdecydowanie zgadzają się ze stwierdzeniem, nie przekracza 50 proc. Tylko 47 proc. czwartoklasistów zdecydowanie zgadza się ze stwierdzeniem, że inni uczniowie w tej szkole lubią ich takimi, jacy są. Aż 14 proc. badanych uczniów nie zgadza się z tym stwierdzeniem.

 

Słabnie poczucie bezpieczeństwa

Tylko 34 proc. czwartoklasistów zdecydowanie zgadza się z tym, że czują się w szkole bezpiecznie, a 44 proc. zgadza się z tym stwierdzeniem. Są to znaczące spadki poczucia bezpieczeństwa u uczniów na początku szkoły podstawowej w porównaniu z odpowiedziami na analogiczne pytanie zadawane w 2021 roku w badaniu PIRLS – wtedy 55 proc. badanych uczniów zdecydowanie zgadzało się, że czują się w szkole bezpiecznie, a uczniów, którzy raczej zgadzali się z tym stwierdzeniem, było 36 proc. Niepokoi więc wyższy odsetek uczniów, którzy nie czują się w szkole bezpiecznie – w 2021 roku było ich 9 proc., a w 2023 – 22 proc. Analizując pozostałe stwierdzenia, należy zwrócić uwagę, że najmniej uczniów zdecydowanie zgadza się ze stwierdzeniami, że czują się związani ze szkołą (16 proc.) oraz że lubią do niej chodzić (19 proc.). Z tym ostatnim stwierdzeniem nie zgadza się łącznie 40 proc. czwartoklasistów w Polsce. Obydwa pytania były zadane w wielu poprzednich edycjach badań TIMSS i PIRLS – możemy więc przyjrzeć się trendowi w odpowiedziach uczniów.

 

Coraz więcej dzieci czuje, że pada ofiarą przemocy

Najbardziej rozpowszechnione przemocowe zachowania ze środowiska szkolnego badanych uczniów to wyśmiewanie, pomijanie w grach i zabawach oraz rozpowszechnianie kłamliwych informacji. Przynajmniej raz w tygodniu takie doświadczenia ma odpowiednio 15 proc., 13 proc. i 13 proc. polskich czwartoklasistów.  Przynajmniej raz w tygodniu takie doświadczenia ma odpowiednio 15 proc., 13 proc. i 13 proc. polskich czwartoklasistów. Nie doświadcza tych rodzajów dręczenia odpowiednio 46 proc., 49 proc. i 49 proc. uczniów z badanej grupy. Doświadczanie bicia przynajmniej raz w tygodniu dotyczy 8 proc. uczniów, a kolejnych 8 proc. dotyczy to raz lub dwa razy w miesiącu. Niepokojący jest też fakt, że tylko 67 proc. czwartoklasistów wskazuje, że nigdy nie zostało pobitych w szkole. Oznacza to, że przemocy fizycznej choćby sporadycznie doświadcza ponad jedna czwarta uczniów. To o 8 proc. więcej niż w badaniu PIRLS w 2021 roku. Zastraszania, otrzymywania przykrych wiadomości i zmuszania do czegoś doświadcza przynajmniej raz w tygodniu 6 proc. uczniów czwartych klas szkół podstawowych. Tylko 72 proc. uczniów nigdy nie doświadczyło zastraszania, a 73 proc. nigdy nie doświadczyło otrzymywania przykrych wiadomości i zmuszania do czegoś. Również w badaniu TIMSS 2023, gdy porównamy odpowiedzi chłopców i dziewcząt na poszczególne stwierdzenia, okazuje się, że częstotliwość niemalże wszystkich form dręczenia szkolnego jest wyższa wśród chłopców. Duże różnice w częstotliwości deklaracji doświadczania różnych form przemocy występują zwłaszcza w biciu, wyśmiewaniu się, izolowaniu w zabawie (7 proc. więcej chłopców niż dziewcząt doświadcza tych zachowań przynajmniej raz w tygodniu).

 

W tak skonstruowanym uszeregowaniu Polska zajmuje 15. miejsce. Na pierwszej pozycji w tabeli znalazła się Albania. 79 proc. uczniów w tym kraju nie doświadcza dręczenia. Mniej (73 proc.) takich uczniów jest w Armenii, Japonii i Korei Południowej. Następne miejsca w uszeregowaniu zajmują Finlandia (71 proc.) i Gruzja (69 proc.). Kraje, w których jest wyższy odsetek uczniów deklarujących brak doświadczania dręczenia niż w Polsce, to również: Tajwan, Francja, Czarnogóra, Serbia, Hongkong (Chiny), Irlandia i Norwegia. W zestawieniu tym znajdują się kraje z różnych kontynentów i kultur.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.