Zasada ustalania prawa do wynagrodzenia w okresach przestoju, na podstawie art. 81 § 1 kodeksu pracy nie do końca znajduje zastosowanie w zakresie kwestii ustalenia prawa do wynagrodzenia w okresach przerw świątecznych. Prawo do wynagrodzenia w okresie przestoju z przyczyn dotyczących pracodawcy, związane jest bowiem z przesłanką gotowości pracownika do świadczenia pracy. Ustalenie prawa do wynagrodzenia wymaga  więc zabiegów "indywidualizujących" stan prawny i "konkretyzacji" stanu faktycznego.
Na podstawie ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego sformułowano przesłanki, których łączne spełnienie uzasadnia przyjęcie gotowości pracownika do pracy. Zalicza się do nich: zamiar wykonywania pracy, faktyczną (realną) możliwość jej wykonywania, zewnętrzny, nie budzący wątpliwości po stronie pracodawcy wyraz woli jej świadczenia oraz pozostawanie w dyspozycji podmiotu zatrudniającego przez cały czas niemożności wykonywania pracy.
Pod pojęciem gotowości do pracy rozumie się stan świadomości i woli pracownika obiektywnie zdolnego do wykonywania pracy, polegający na rezygnacji z pełnej swobody dysponowania swoją osobą i czasem oraz na godzeniu się na ograniczenia tej wolności na rzecz pracodawcy, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 1959 r. (wyrok SN z dnia 9 maja 1959 r. II CR 262/59, PiZS 1960, nr 7, poz. 62).
Pracownik pozostaje w gotowości do świadczenia pracy, gdy pozostaje do dyspozycji pracodawcy, czyli pozostaje w miejscu określonym przez pracodawcę (z reguły teren zakładu pracy), lub pozostaje w innym miejscu przez siebie wskazanym, gdy pracodawca bezprawnie nie dopuścił pracownika do pracy.
Przez pozostawanie w gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 k.p. należy rozumieć stan, w którym pracownik może niezwłocznie, na wezwanie pracodawcy podjąć pracę, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2003 r. (wyrok SN z dnia 2 września 2003 r. I PKN 345/02, Pr. Pracy 2004, nr 2, poz. 37).
W przypadku doznania przeszkód w świadczeniu pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie na podstawie art. 81 § 1 k.p., który to przepis reguluje w całości taką sytuację.
Aby więc ustalić prawo do wynagrodzenia w powodu przestoju, o którym mowa w art. 81 § 1 k.p. należy ustalić dwie podstawowe kwestie; to czy przerwa nastąpiła w dniu stanowiącym ciąg normalnego toku pracy oraz czy pracownik pozostawał do dyspozycji pracę i mógł podjąć pracę na żądanie pracodawcy.
Przerw świątecznych, wskazanych w treści § 3 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz. U. Nr 46, poz. 432 z późn. zm.) – dalej r.o.r.s., nie można utożsamiać z kategorią tzw. dodatkowych dni wolnych od pracy, zarządzanych przez dyrektora szkoły, na podstawie kompetencji określonej w § 5 r.o.r.s. A tylko w przypadku dodatkowych dni wolnych od zajęć, rozporządzenie zobowiązuje do organizacji zajęć opiekuńczych ( § 6a r.o.r.s .). Zgodnie z definicją, o której mowa w art. 35 ust. 2 Karty Nauczyciela, godzinami ponadwymiarowymi są nie tylko zajęcia dydaktyczne, ale również zajęcia wychowawcze i opiekuńcze.
W związku z tym, niezrealizowanie godzin dydaktycznych w ramach godzin ponadwymiarowych nie oznacza automatycznie, że nauczyciel nie zrealizował żadnych godzin ponadwymiarowych. Godziny te mogą być bowiem zrealizowane przez nauczyciela także poprzez zajęcia opiekuńczo-wychowawcze.

@page_break@

Zatem podczas dodatkowych dni wolnych od pracy szkoła, co do zasady, musi pracować, poprzez organizację zajęć opiekuńczych, które dla nauczycieli są godzinami zwykłej pracy.
Ci nauczyciele, którzy podczas dodatkowych dni wolnych od pracy świadczą pracę uzyskują prawo do normalnego wynagrodzenia, zaś ci którzy jej wprawdzie nie świadczą a pozostają w dyspozycji pracodawcy i mogą bezzwłocznie ją podjąć, zachowują prawo do wynagrodzenia, o którym mowa w art. 81 § 1 k.p.
Jednakże przerwy świąteczne mają inny charakter – szkoła nie ma w tym czasie obowiązku organizowania zajęć opiekuńczych. Jeżeli ich nie organizuje, to trudno uzasadnić tezę o powstaniu uprawnienia nauczycieli do wynagrodzenia z art. 81 § 1 k.p., gdyż ze względu na zamknięcie szkoły praca nie mogła być w ogóle przez nauczycieli podjęta, zatem nie mogli oni pozostawać w gotowości do pracy.
Jeżeli jednak w okresie przerw świątecznych szkoła organizowała zajęcia opiekuńcze, zaś nauczyciele pozostający w gotowości do pracy mogli ją podjąć na żądanie pracodawcy, żądanie ustalenia i wypłaty wynagrodzenia na podstawie art. 81 § 1 k.p. może mieć uzasadnienie prawne.
Wynagrodzenie, o którym mowa w art. 81 § 1 k.p., oblicza się w oparciu o treść rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289 z późn. zm.) – dalej r.w.n.p.
Zgodnie z treścią § 4a r.w.n.p . w celu obliczenia wynagrodzenia za jedną godzinę za czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonania, oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju ( art. 81 § 1 k.p.), w odniesieniu do składników wynagrodzenia określonych w stawce miesięcznej w stałej wysokości, określonego stawką miesięczną - wynagrodzenie za 1 godzinę ustala się dzieląc miesięczną stawkę wynagrodzenia przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.
Zgodnie z treścią art. 35 ust. 3 KN, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. W związku z tym, pod pojęciem "wynagrodzenia" należy rozumieć to wynagrodzenie, które zostało wskazane w treści ww. normy.
Miesięczna stawka (kwota) wynagrodzenia jest określona w załączniku (tabela) do r.p.n.
Instrukcja Ministerstwa Edukacji Narodowej z dnia 27 stycznia 2010 r. (Rzeczposp.DF.2010.34.3) wskazuje, że aby ustalić miesięczną liczbę godzin do przepracowania u nauczycieli, należy tygodniową liczbę godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wynikających z art. 42 ust. 3, 4a i 7 pkt 3 KN (tzw. pensum) pomnożyć przez średnią liczbę tygodni w miesiącu kalendarzowym, ustaloną w § 2 ust. 2 r.p.n. Aby ustalić miesięczną liczbę godzin pracy nauczyciela, resort edukacji proponuje więc zastosować wskaźnik 4,16, przy zastosowaniu zasady zaokrąglania do pełnych godzin (czas zajęć do 0,5 godziny pomija się, a co najmniej 0,5 godziny liczy się za pełną godzinę).

Powyższy fragment pochodzi z serwisu Prawo Oświatowe/ABC. Więcej nt. wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe także w publikacji Krzysztofa Lisowskiego "System wynagradzania nauczycieli".