Strasburg: Dziecko z porażeniem czterokończynowym może chodzić do szkoły powszechnej

Rumunia nie naruszyła prawa do poszanowania życia prywatnego i prawa do nauki dziecka z kurczowym porażeniem czterokończynowym uznając, iż dziecko to powinno chodzić do szkoły powszechnej, w której niezbędne udogodnienia były wprowadzane sukcesywnie - uznał Europejski Trybunał Praw Człowieka.

 

Niepełnosprawność ruchowa, bariery w szkole

Skargę do Trybunału wniosła obywatelka Rumunii w imieniu swoim oraz swojego syna, który cierpi na kurczowe porażenie czterokończynowe. Choroba ta uniemożliwia swobodne poruszanie, a od 2011 r. - od momentu operacji na kręgosłupie - syn skarżącej porusza się on na wózku inwalidzkim. W 2007 r. rumuńskie organy władzy zdecydowały, iż syn skarżącej powinien chodzić do zwyczajnej szkoły powszechnej. Skarżący twierdzili jednak, że szkoła podstawowa i średnia, do których drugi skarżący uczęszczał, nie były dostosowane do jego potrzeb jako osoby niepełnosprawnej ruchowo. Skarżący wskazywali w szczególności, że szkoły nie posiadały odpowiednich toalet, a matka musiała przenosić syna pomiędzy piętrami, pomagać w korzystaniu z toalety i przy realizacji wszystkich jego podstawowych potrzeb. Rząd argumentował, iż udogodnienia dla osób niesprawnych ruchowo były wdrażane sukcesywnie, zgodnie z możliwościami finansowymi i organizacyjnymi, a drugi skarżący intelektualnie i rozwojowo skorzystał z przebywania w zwyczajnym środowisku edukacyjnym. Skarżący natomiast zarzucili, iż brak odpowiednich udogodnień stanowił naruszenie ich prawa do poszanowania życia prywatnego oraz prawa drugiego skarżącego do nauki, chronionych odpowiednio w art. 8 Konwencji o prawach człowieka oraz w art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji.

Trybunał nie zgodził się ze skarżącymi i nie potwierdził naruszenia żadnego ze wskazanych artykułów.

Dziecko niepełnosprawne w szkole powszechnej

Trybunał wskazał na wstępie, iż zgodnie z zaleceniami międzynarodowych instrumentów prawnych, dotyczących ochrony praw osób niepełnosprawnych, władze rumuńskie podjęły słuszną decyzję co do tego, aby drugi skarżący uczęszczał do szkół powszechnych. Jego niepełnosprawność miała charakter ruchowy, a nie intelektualny, i pobyt w szkole powszechnej był dla niego korzystny edukacyjnie oraz rozwojowo.

Czytaj: Nowa ustawa ma ułatwić dostęp do instytucji publicznych >>
 

Obowiązek adaptacji - tak, ale nie nadmierny

Z drugiej strony, bezsprzecznie pobyt w zwyczajnej szkole wiązał się dla drugiego skarżącego z dużymi trudnościami, a na dla władz krajowych oznaczał konieczność podjęcia prac adaptacyjnych w infrastrukturze budynku. Trybunał przypomniał swoją linię orzeczniczą w tej mierze, zgodnie z którą w takich sytuacjach państwo ma obowiązek wprowadzenia rozsądnych udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami. Obowiązek taki powstaje z chwilą zgłoszenia przez niepełnosprawnego potrzeby wprowadzenia udogodnień, nie może być jednak interpretowany w sposób nakładający na władze państwowe nieproporcjonalne lub nadmierne obciążenie. W edukacji obowiązek taki może przybrać formę dostępu do budynków szkolnych, szkoleń dla nauczycieli oraz dostosowań programu nauczania do szczególnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

Państwo robiło, co mogło, skarżący robili trudności

Dalej Trybunał wskazał, iż syn skarżącej nigdy nie został pozbawiony możliwości nauki, skoro uczęszczał do szkoły, otrzymywał oceny pozytywne, promocje do następnej klasy i realizował program nauczania. Krajowe organy władzy miały świadomość swych obowiązków względem skarżących i nigdy się od nich nie uchylały - rumuńskie sądy reagowały na zarzuty skarżących w rozsądnym terminie, zobowiązując organy administracyjne do udzielenia im niezbędnej pomocy. Drugi skarżący przez pewne okresy miał możliwość korzystania z pomocy asystenta, a za okresy, w których asystent nie był mu dostępny, sąd krajowy przyznał mu zadośćuczynienie finansowe. Trybunał wskazał także, iż część trudności wynikała z postawy skarżących, którzy nadużywali swych uprawnień, na przykład wymagając od asystenta wykonywania czynności, do których ten nie był zobowiązany. Drugi skarżący odmówił również skorzystania z terapii logopedycznej, pomocy nauczyciela wspomagającego oraz opcji zamontowania podnośnika przy schodach w jednej ze szkół.

Obowiązek wprowadzenia udogodnień nie jest nieograniczony

Zważywszy na te okoliczności sprawy Trybunał stwierdził, iż nie jest jego zadaniem sprecyzowanie konkretnych środków, które powinny być podejmowane dla realizacji szczególnych potrzeb edukacyjnych dzieci z niepełnosprawnościami ruchowymi. W omawianej sprawie, jednakże, władze rumuńskie nie pozostawały głuche na żądania skarżących, lecz podejmowały szereg czynności, aby sprostać ich potrzebom, przeznaczając na to środki dostępne im w danym momencie. W tym stanie rzeczy Trybunał uznał, że władze krajowe wywiązały się ze swego obowiązku zapewnienia drugiemu skarżącemu rozsądnych udogodnień w związku z jego niepełnosprawnością, do granicy przyjęcia na siebie nieproporcjonalnego lub nadmiernego obciążenia. Władze uruchomiły odpowiednie środki finansowe i techniczne dla realizacji potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami w sposób, który mieścił się w granicach przysługującej im w tej mierze swobody uznania. Tym samym nie miało miejsca naruszenie art. 8 Konwencji i art. 2 Protokołu do Konwencji na szkodę skarżących.

Dziecko niepełnosprawne ruchowo ma prawo do szkoły powszechnej

Omawiane orzeczenie stanowi cenną wskazówkę interpretacyjną, jeżeli chodzi o charakter obowiązków państwa wynikających z polskiej ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe. Trybunał wyraźnie podkreśla, że dzieci i młodzież z niepełnosprawnościami ruchowymi mają prawo uczęszczania do szkoły wraz z dziećmi pełnosprawnymi ruchowo, a krajowe organy władzy mają obowiązek podejmowania stosownych udogodnień i dostosowań w tej mierze. Chodzi tutaj nie tylko o adaptacje architektoniczne przestarzałych budynków, ale również o szkolenia nauczycieli, modyfikacje programu nauczania czy też zapewnienie nauczycieli wspomagających lub asystentów ucznia. Nie można wymagać od państwa rzeczy niemożliwych do spełnienia w danych realiach finansowych i organizacyjnych, co jednak nie oznacza, że bezczynności jest przez Trybunał tolerowana. Państwo musi zrobić, co w jego mocy, aby dzieci niepełnosprawne mogły chodzić do szkół z dziećmi pełnosprawnymi i korzystać tak dalece, jak to możliwe, z edukacji powszechnej, dla dobra swego rozwoju.

Stoian przeciwko Rumunii - wyrok ETPC z dnia 25 czerwca 2019 r., skarga nr 289/14.