Dnia 31 sierpnia 2016 r. kończy się okres powierzenia stanowiska dyrektora gimnazjum. Organ wystąpił do kuratora oświaty o uzgodnienie w sprawie przedłużenia powierzenia na kolejny okres. Kurator nie wyraził zgody. Czy po wyłonieniu kandydata w drodze konkursu, w związku z planami związanymi ze stopniowym wygaszaniem gimnazjów można powierzyć stanowisko na okres krótszy niż 5 lat? W piśmie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 lipca 2016 r. napisano, że z dniem 1 września 2019 r. w ustroju szkolnym nie będą funkcjonować gimnazja.
Odpowiedź:
List Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 lipca 2016 r. – skierowany do samorządów – przedstawiający kierunki zmian w systemie oświaty nie stanowi podstawy prawnej do podejmowania decyzji innych niż te, które muszą być zgodne z przepisami ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2156, z późn. zm.) - dalej u.s.o., a póki co art. 2 pkt 2 lit. b u.s.o. obowiązuje.
Poza tym, gdyby weszły w życie nowe przepisy ustawy, będą one stanowiły uzasadniony przypadek odwołania dyrektora gimnazjum, o czym mowa poniżej.
Zgodnie z art. 36a ust. 13 u.s.o., stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza się na 5 lat szkolnych. W uzasadnionych przypadkach można powierzyć to stanowisko na krótszy okres, jednak nie krótszy niż 1 rok szkolny.
Jak wynika z powyższego, skrócenie okresu powierzenia może mieć miejsce wyłącznie "w uzasadnionych przypadkach", przy czym przepisy u.s.o. nie wskazują sytuacji uzasadniających powierzenie stanowiska na okres skrócony. Wszystkich "uzasadnionych przypadków" nie da się bowiem przewidzieć w ustawie.
Takim nieprzewidywalnym „uzasadnionym przypadkiem” jest nieplanowany wakat na stanowisku dyrektora szkoły lub placówki – z przyczyn niezależnych (np. wykonanie wyroku sądowego, urlop dla poratowania zdrowia dyrektora - nauczyciela). Skutkuje to koniecznością przeprowadzenia postępowania konkursowego (art. 36a ust. 2 u.s.o. - zdanie pierwsze) i - następującego po nim – powierzenia stanowiska dyrektora (art. 36a ust. 2 u.s.o. – zdanie drugie).
Ocena co do skrócenia okresu powierzenia stanowiska dyrektora leży w gestii organu prowadzącego, niemniej nie oznacza pełnej dowolności. Decyzja organu w zakresie skrócenia okresu powierzenia stanowiska dyrektora nie jest decyzją arbitralną i podlega kontroli. W wyroku z dnia 15 kwietnia 1999 r., I PKN 11/99 Sąd Najwyższy potwierdził, iż zasadność powierzenia stanowiska dyrektora szkoły na okres krótszy niż 5 lat szkolnych podlega kontroli sądowej. Dyrektor szkoły, któremu powierzono to stanowisko na okres krótszy niż 5 lat szkolnych, może zatem dochodzić swoich praw przed sądem powszechnym - sądem pracy. Ponadto jeżeli podjęta przez organ decyzja o powierzeniu stanowiska dyrektora na krócej niż 5 lat jest niczym nieuzasadniona, może prowadzić do naruszenia prawa, co stanowi podstawę do stwierdzenia nieważności zarządzenia (NSA w uchwale siedmiu sędziów z dnia 16 grudnia 1996 r., OPS 6/96; NSA w wyroku z dnia 10 maja 2002 r., I SA 3085/01; wyrok WSA w Warszawie z dnia 31 stycznia 2008 r., VIII SA/Wa 624/07). Zarządzenia w przedmiocie powierzenia stanowiska dyrektora szkoły podlegają bowiem nadzorowi wojewody oraz sądu administracyjnego.
Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem należy przyjąć, że w pojęciu "uzasadnione przypadki" mieszczą się w szczególności okoliczności dotyczące szkoły jako pracodawcy (np. planowana likwidacja szkoły, pozostawanie szkoły bez osoby zarządzającej prawidłowym wypełnianiem jej podstawowych funkcji) bądź nauczyciela (np. wniosek nauczyciela o powierzenie mu stanowiska dyrektora na okres krótszy niż 5 lat czy nieprawidłowości w funkcjonowaniu wcześniej kierowanych przez niego placówkach oświatowych) wymagające ponownego przeprowadzenia konkursu na stanowisko dyrektora. Zawsze jednak powinna być to przyczyna realnie istniejąca i obiektywna. Uzasadnienie powierzenia stanowiska na okres krótszy niż 5 lat szkolnych musi być czytelne i wyczerpujące, tak aby pełniło funkcję informacyjną wobec kandydata wyłonionego w konkursie oraz umożliwiało kontrolę zasadności takiego działania przez organ nadzoru i sąd. Powinno ono opierać się na rzeczowych argumentach. Powierzenie stanowiska na okres krótszy niż 5 lat nie może zatem nastąpić bez istnienia obiektywnej (rzeczywistej) przyczyny, a więc mimo braku ˝uzasadnionego przypadku˝. Ponadto w orzecznictwie zwrócono uwagę na konieczność starannego uzasadnienia decyzji organu prowadzącego - w takim przypadku. Proponuję zatem głębokie rozważenie wyartykułowanych kwestii.
Można zatem powierzyć stanowisko dyrektora zespołu na pięć lat i odwołać dyrektora ze stanowiska w związku ze zmianą struktury sytemu oświaty wprowadzanej nową ustawą zmieniającą ustawę o systemie oświaty.
Planowana reforma na razie bez wpływu na długość umów>>
Likwidacja gimnazjów nie usprawiedliwia zatrudnienia dyrektora na krócej
List Ministra Edukacji Narodowej przedstawiający kierunki zmian w systemie oświaty nie stanowi podstawy prawnej do podejmowania decyzji innych niż te, które muszą być zgodne z przepisami ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty - podkreśla Krzysztof Gawroński w serwisie LEX/Prawo Oświatowe.
