Czemu powinna służyć ewaluacja wewnętrzna w szkole?
Ewaluacja wewnętrzna to proces badawczy, ale przede wszystkim refleksja nad przebiegiem i efektami pracy. Służy poznaniu słabych i mocnych stron oraz zebraniu informacji o potrzebach uczniów, nauczycieli oraz oczekiwaniach rodziców. Idąca za tym poznaniem zmiana ma wspomóc pracę szkoły. Ma pomóc nauczycielom i dyrektorowi szkoły w pracy - dać informację co działa, a co się nie sprawdza. Ma pomóc wyznaczyć kierunek, w jakim powinno się podążać. Ewaluacja jest elementem zmiany stylu zarządzania z autokratycznego na demokratyczny, włączeniem refleksji na temat własnej pracy, wsparciem procesu decyzyjnego informacjami uzyskanymi dzięki przeprowadzonemu badaniu.
Ale jeśli ewaluacja jest narzędziem (grupą wszystkich narzędzi do pozyskiwania informacji, mających wspomagać proces decyzyjny i budować współodpowiedzialność za osiąganie rezultatów pracy), to czemu jej przeprowadzenie ma być miłe i przyjemne? Narzędzia nie potrzebują wartościowania, zabarwienia emocjonalnego. Mają być przydatne i służyć osiągnięciu wyznaczonego celu.
Obowiązek przeprowadzania ewaluacji został wprowadzony rozporządzeniem w sprawie nadzoru pedagogicznego. Powstał więc nakaz realizowania tego badania. A nakazy nie są ulubioną formą komunikowania nam oczekiwań wobec nas samych, prawda? A więc powstało pewne napięcie spowodowane nakazem. Negatywny odbiór, bo narzucone, a jednocześnie wymagające sporej fachowej wiedzy, której nauczyciele zdawali się nie posiadać. Ale nie ma potrzeby się zżymać, lepiej wykorzystać sposobność, że mamy ją prowadzić, ale prowadzić tak, by była użyteczna i dała rzeczywistą wiedzę o naszych działaniach.
Może być prosta i stanowić naturalny element naszej codziennej pracy, może też być użyteczna. Ale trzeba ją „szyć na miarę” – zarówno naszych potrzeb informacyjnych, jak i możliwości realizacyjnych. Sprawić, by badanie przebiegało w miłej atmosferze, a przede wszystkim w pełnym zaufaniu i poczuciu bezpieczeństwa, że nikt za krytyczne opinie nie będzie napiętnowany, by proces ewaluacji przebiegał łatwo (czyli nie zakłócał pracy szkoły) i przyjemnie.
Wybór metody też należy do nas. Lepsze są przy tym własne narzędzia, które odpowiadają na zidentyfikowane potrzeby informacyjne. Publikacje i szkolenia powinny przede wszystkim uczyć konstruowania takich metod. Mamy bowiem możliwość przeprowadzenia badania w sposób najbardziej nam odpowiadający, bez zbędnego komplikowania stosowanej metodologii.
Czy nakaz to jedyny powód oporu?
Opór może budzić także lęk przed dowiedzeniem się czegoś, co może być dla nas przykre, niewygodne, np. że nasze metody nauczania nie odpowiadają potrzebom uczniów, nie spotykają się z ich oczekiwaniami. Niektóre obszary są bardzo wrażliwe i niechętnie dotykane. Ale żeby rzeczywiście móc się doskonalić dzięki wsparciu ewaluacji, trzeba przełamać ten strach przed krytyką - poruszać prawdziwe problemy i dawać się zaskoczyć.
Jakie są obszary ewaluacji wewnętrznej?
Obszary ewaluacji wewnętrznej mogą być dowolne. Zależą od decyzji, jakiemu aspektowi naszej pracy chcemy się przyjrzeć. Czy wynikom nauczania, zarządzaniu, czy kompetencjom.
Można wskazać trzy ważne cechy ewaluacji jako procesu: refleksja nad własna pracą, zmiana wynikająca z tej refleksji i celowość – dla dobra całej społeczności szkolnej.
Co jest najważniejsze przy projektowaniu ewaluacji – o czym nie wolno zapomnieć, by przebiegała pomyślnie, była efektywna, dała wymierne i wiarygodne efekty?
Przy planowaniu ewaluacji trzeba wyjść od celu - zdefiniować po co uruchamiamy proces ewaluacji. To poprowadzi nas do przygotowania i przeprowadzenia badania skupionego na konkretnej kwestii - dostarczającego możliwie szybko potrzebnych, interesujących nas informacji.
A co po zakończeniu procesu ewaluacji?
Po zakończeniu procesu ewaluacji powstaje raport z badania, notatka i... spoczywanie na laurach. Niestety, dzieje się tak dość często. A proces badawczy powinien inicjować zmianę - pracę z wynikiem ewaluacji.
Może być to proces długotrwały, rozłożony w czasie, a może to być szybka zmiana, która błyskawicznie przyniesie pożądany efekt.
Czasem jest to zaplanowanie systemu szkoleń lub decyzja o realizacji konkretnego szkolenia, niekiedy zaś opracowanie nowej strategii działania, wprowadzenie systemowych zmian organizacyjnych lub prosta i szybka zmiana w zarządzaniu, albo decyzja o innym podziale obowiązków i zadań.
Zakres decyzji i skala wprowadzonych zmian może być różna, czasem w wyniku ewaluacji decydujemy, że nic nie zmieniamy, bo to co jest działa dobrze i przynosi efekty. To też może się zdarzyć. Najważniejsze jednak, by ewaluacja została wykorzystana, nawet jeżeli wykorzystamy jej wyniki tylko do pokazania własnego sukcesu.
Polecamy także: Ewaluacja w szkole nie musi być katorgą
EDU Trendy 2012 to najważniejsze spotkanie profesjonalistów edukacyjnych oraz osób szukających rozwiązań poprawiających jakość i efektywność systemu oświaty. Jego organizatorami są Wolters Kluwer Polska, wydawca czasopisma "Dyrektor Szkoły", i firma redNet Media. Impreza odbędzie się w dniach 27-28 września 2012 r. w warszawskim Pałacu Kultury i Nauki. Pełne informacje oraz formularz zapisów dostępne tutaj>>
